Hafsa Sultan
Hafsa Sulton (usmonli turkcha: حفصه سلطان 1478 – 1534-yil mart) – Salim I ning sevimli kanizagi va Sulton Sulaymonning onasi sifatida Usmonli imperiyasining birinchi Volida sultoni edi. Oʻgʻlining 1520-yilda taxtga oʻtirilishidan 1534-yilda vafotigacha boʻlgan davrda u Usmonli imperiyasining eng nufuzli shaxslaridan biri boʻlgan. Bolalari: Sulton Sulaymon,Hafıza Sulton, Fotima Sulton, Hadicha Sulton, Beyhan Sulton, Shahzoda Muso, Shahzoda Orhan, Shahzoda Korkut.
Kelib chiqishi
XVII asr gʻarbiy mualliflarning maʼlumotlariga asoslanib, Hafsa Sulton 1466-1515-yillar oraligʻida qrim tatarlarining xoni boʻlgan Menli I Girayning (1445–1515) qizi boʻlgan anʼanaviy qarashlarga qarshi chiqdi. Usmonli hujjatli dalillarga asoslangan nasroniy qul kelib chiqishi. Bir qancha tarixchilar hali ham anʼanaviy nuqtai nazarga amal qilishadi, jumladan Brayan Glin Uilyams. Reshat Kasaba Salim I va Hafsa Sulton oʻrtasidagi nikohni „Usmonli sultoni va qoʻshni musulmon qirollik oilasi aʼzosi oʻrtasidagi soʻnggi nikoh“ sifatida tilga oladi. Esin Otil esa, baʼzi tarixchilar uni Girayning qizi deb taʼkidlagan boʻlsalar, boshqalari „Ayse“ laqabli Qrim malikasi Salim I ning yana bir xotini ekanligini va „Hafsa“ asli qul boʻlgan boʻlishi mumkinligini taʼkidlagan. Ilya Zaytsevning daʼvo qilishicha, „Ayshe (Mengli-Giray I ning qizi)“ dastlab Kefe hokimi Shehzade Mehmedga uylangan, keyin esa ukasi Selim Iga uylangan; binobarin, uning Usmonlilar sulolasiga uylanishi Giraylar va Usmonlilar oʻrtasidagi nikohning qayd etilgan ikki misolidan biri boʻlgan (ikkinchisi Salim I ning qizining Saadet- Girayga turmushga chiqqan). Alan V. Fisher, Lesli Pirs va Feridun Emesen Hafsani Qrim xonining qizi emas, balki qul asli deb bilishadi.
Hayot
Turkiyaning gʻarbiy qismidagi Manisa shahrida 1513-1520-yillarda atrofdagi hududni boshqargan oʻgʻli Sulaymon bilan birga istiqomat qilgan (shahar Usmonli valiahd shahzodalari (veliaht shahzoda)ning kelajakdagi hokimiyat uchun shogirdlik qilish uchun anʼanaviy qarorgohlaridan biri boʻlib ishlagan), Hafsa Sulton Manisada „Mesir festivali“ni oʻtkazdi, bu mahalliy anʼana bugun ham davom etdi. Shuningdek, u shaharda Sulton masjidi deb nomlanuvchi masjid, boshlangʻich maktab, kollejdan iborat katta majmua qurgan.
Yangi sulton Sulaymonning onasi sifatida, 1521-yilda u „hatun“ unvonini almashtirib, oʻz nomidan keyin „sulton“ unvonini olgan birinchi Usmonli imperator ayollari edi. Bu foydalanish Usmonlilarning suveren hokimiyat tushunchasini „oila huquqi“ sifatida aks ettirdi. Demak xatun unvoni (16-asrgacha hukmronlik qilayotgan Usmonli sultonining tirik onasining unvoni) ham valide sultonga aylanib, Hafsani birinchi haqiqiy sultonga aylantirdi. Uning davri sulton onasining mavqei oʻzgarganligi va uning hokimiyatdagi ulushi ortganligidan dalolat berdi. U, shuningdek,Strongilahga ega ekanligi tasdiqlangan birinchi haram ayol edi.
Oʻlim
Hafsa Sulton 1534-yil mart oyida vafot etdi va Istanbulning Fotih shahridagi Yavuz Selim masjidining qibla devori orqasidagi maqbarada erining yoniga dafn qilindi. Maqbara 1884-yildagi zilzila natijasida vayron boʻlgan, 1900-yillarda (oʻn yillikda) boshlangan rekonstruksiya ishlari toʻxtatilgan va bugungi kunda uning qabri dastlab qurilganidan ancha sodda.
Oila
Hafsaning bolalariga kelsak koʻpchilik tarixchilarning fikri turlicha.Jami Salimdan Hafsaning koʻpi bilan 9 ta farzandi 4 ogʼil va 5 qizi boʻlgan.
Ommaviy madaniyatdagi vakilliklar
"Muhtasham asr " tarixiy teleserialida uni turk aktrisasi Nebahat Chehre ijro etadi. Bu yerda syujet sabablariga koʻra u Hofiza Sulton emas, balki Shoh Sultonning onasi (boshqa kanizak Selimning boshqa qizlaridan biri) sifatida tasvirlangan.
Manba
Havolalar
uz.wikipedia.org