Habibulloh Qurayshiy
Ḥabībullāh Qurayshī (bengalcha: হাবিবুল্লাহ কুরাইশি; 1865 — 1943) Bengal islom olimi va Deobandi harakatining maʼrifatchisi. U „Al-Jamiatul Ahlia Dorul Ulum Moinul Islam“ tashkiloti bosh direktori boʻlgan.
Yoshlik yillari va oilasi
Habibulla Qurayshiy 1865-yilda Chittagong tumani, Hathazari, Chariya qishlog‘ining Qozipara shahrida bengal musulmon Myanji oilasida tug‘ilgan. Uning otasi Matiulloh Mianji Qurayshiy olim edi. Oila arablarning Quraysh qabilasidan boʻlgan toʻrtinchi Umaviy xalifasi Marvon ibn al-Hakamdan kelib chiqqan. Habibulla Qurayshiy besh yoshida onasidan ayrilgan va ota-onasining yagona farzandi hisoblanadi.
Taʼlimi
Qurayshiy dastlab Imomuddin Mianjiydan Qurʼon va boshqa kitoblarni Masiulloh bilan oʻrgangan. Keyin u oʻsha paytda Chittagongdagi yagona oliy islom taʼlim muassasasi boʻlgan Mohsiniya madrasasiga oʻqishga kiradi. Jamat-e-Duamni tugatgandan soʻng, u Shimoliy Hindistondagi Dorul Ulum Deobandda oʻqishni davom ettiradi. Bu maskanda bir muncha vaqt oʻtkazgandan soʻng, Qurayshiy Kanpurdagi Jameul Ulumga qoʻshildi va u erda 7 yil Ashraf Ali Tanvi qoʻl ostida tahsil oladi. Oliydargohdagi taʼlimni tugatgandan soʻng, Qurayshiy Tanviyga bayʼat qiladi va Tanviy unga Bengaliyaga qaytib, ruhiy zohidlik uchun uyi yonida hujra tashkil qilishni buyuradi. Bu holatda Qurayshiy 2 yil yashaydi. Mahmud Hasan Deobandiy va Ishoq Bardhamoniy ham uning ustozlari boʻlgan.
Faoliyati
Chittagongga qaytgan Qurayshiy Abdul Vohid Bengaliy, Soʻfi Azizur Rahmon va Abdul Hamid Madarshohiy bilan uchrashdi. Ular birgalikda madrasa tashkil etishning ahamiyatini muhokama qiladilar. Shundan soʻng, Qurayshiy oʻzining pirlari Ashraf Ali Tanviyga rejalar yuzasidan ayrimlarini yubordi. Qurayshiy ustozining ruxsati bilan taʼlim berish uchun kichik bir bino qurdiradi (hozirgi Choriya madrasasining gʻarbida joylashgan). Hamkasblarining maslahati bilan madrasa Xotzari Bozordagi hozirgi Panka masjidi yaqinidagi joyga ko‘chirildi. Bir necha sabablarga koʻra, boshqa koʻchirish zarurati paydo boʻldi. 1899-yilda u nihoyat uch olim bilan birga va mahalliy aholining yordami bilan „Al-Jamiatul Ahliya Dorul Ulum Moinul Islam“ga asos solgan. Vaqt oʻtishi bilan ish koʻlami kengayib borgach, Tanviy koʻrsatmasiga binoan Qurayshiy madrasaning bosh direktori boʻladi. U bu lavozimda 1941-yilgacha faoliyat yuritgan.
Vafoti
Habibulloh Qurayshiy 1943-yilda vafot etgan. Uning janoza nomoziga Said Ahmad Sandvipiy imomlik qilgan. Keyin u Zamiriddin Ahmad qabri yoniga, Hathazariy madrasasining markaziy qabristoniga dafn etilgan va hozir Maqbara-i Habibiy nomi bilan mashhur.
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org