Gyromitra

Gyromitra (/ˌdʒaɪroʊˈmaɪtrə, ˌdʒɪrə-/) — askomitset zamburugʻlarining 18 ga yaqin turidan iborat turkum hisoblanadi. Ular soxta morel — tez-tez zaharli qoʻziqorin boʻlib, uni Morchella (morel) jinsidagi ajratishi qiyin boʻlgan qoʻziqorinlari bilan adashtirish mumkin.

Taksonomiyasi

Gyromitra nomi yunon tilidan olingan boʻlib, gyro soʻzlaridan kelib chiqqan boʻlib, burmali va mitra salla degan maʼnolarni anglatadi.

Pezizallarning koʻpchiligidagi ribosoma DNKsi tahlili shuni koʻrsatdiki, Gyromitra jinsi Discina, shuningdek, Pseudorhizina, Hydnotrya va faqat Helvella bilan kelib chiqishi bir-biri bilan bogʻliq hisoblanadi. Shunday qilib, keyinchalik toʻrtta avlod turiga kiruvchilar, endi Discinaceae oilasiga kiritilgan.

Turlari

Jinsi jihatidan quyidagi turlardan iborat:

Toksikligi

Garchi baʼzida zaharli boʻlmagan qoʻziqorin sifatida isteʼmol qilingan boʻlsa-da, giromitraning baʼzi turlari tarkibida gyromitrin borligi sababli xom holatda juda zaharli boʻladi. Skandinaviya mamlakatlarida xalq orasida Gyromitraning baʼzi turlari pishirilganda isteʼmol qilinadi va oʻstiriladi. Ehtiyorsizlik sababli maskur turga oʻxshash baʼzi zaharli zamburugʻlarni isteʼmol qilinishi natijasida ichki aʼzolarga salbiy taʼsir koʻrsatishi, ogʻir holatlarda buyrak etishmovchiligiga olib kelishi ham mumkin. Buning oqibatida, organizm qon sistemasida gemoliz holati kelib chiqadi. Zamburugʻ toksining qon tarkibiga kiruvchi gemoglobinga salbiy taʼsiri tufayli Methemoglobinemiya holatlari ham kuzatilgan. Keyinchalik maskur kasallik metilen koʻk bilan davolash usullari ishlab chiqilgan. Noʻrotransmitter GABA neyrotransportlarini ingibitsiya qilishi orqali ham kasallik rivojlanishi mumkin.

Manbalar

Adabiyotlar

uz.wikipedia.org