Gurlan shahri
Gurlan – Xorazm viloyatidagi shaharcha (1982—1992-yillarda shahar), Gurlan tumani markazi. Yaqin temir yoʻl stansiyasi Shovot – 20 km. Gurlandan viloyat markazi Urganch shahrigacha 36 km. Oʻrtacha harorati iyulda 26—28 °C, yanvarda —6 °C. Aholisi 27 300 kishi (2004). Gurlanda hokimiyat binosi, aloqa boʻlimi, mehmonxona, 2 transport korxonasi, „Gurlanteks“ ip gazlama va trikotaj kiyimlar fabrikasi, 7 umumiy taʼlim maktabi, 8 kutubxona, madaniyat va istiroxat bogʻi, stadion, 2 kasalxona, 4 poliklinika, dorixona bor.
Tarixi
Gurlan Xorazmning oʻrta asrda tashkil topgan shaharlaridan biri. Gurlandan taxminan 7 kilometr (4,3 milya) shimolda Yangi Vazir deb nomlangan qalʼa qurilgan. Xorazmlik hanafiy faqihi Jaloliddin Kurloniy Gurlandandir. 19-asr boshlarida Xiva xonligining mashhur shahri boʻlgan. Gurlanda 1905-yildan 1911-yilgacha boʻlgan davrda oʻta konservativ qarshiliklarga duch kelgan „Yangi usul“ maktabi ochilgan. 1920-yilda Xiva xonligi tugatilib, Gurlan Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi tarkibiga kiritildi. Gurlan 1926-yil 29-sentyabrgacha Xorazm viloyati tarkibiga kirdi. Gurlan shahri tumani markaziga aylantirildi. 1926-yildan keyin Gurlan bevosita Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasiga boʻysundi. 1938-yil 1-oktyabrda Xorazm viloyati qayta tashkil etildi. Uning tarkibiga Gurlan tumani ham kiritildi. 1981-yil oktabrgacha u qishloq posyolkasi sifatida tasniflangan, keyinroq unga shahar tipidagi aholi punkti maqomi berilgan. 1984-yilda Gurlanga shahar maqomi berildi va viloyat ahamiyatiga ega shaharga aylandi. Sovetlar davrida bu yerda bolalar shifoxonasi qurilgan. Gurlan Qoraqalpogʻistonga yaqinroq boʻlgani uchun u yerda til Xorazmning boshqa shaharlariga qaraganda bir oz farq qiladi.
Iqtisodi
Gurlan tumani paxta yetishtirish boʻyicha (asosan eksport uchun) yirik markaz boʻlib, shahar paxta tozalash zavodlari bilan mashhur. Boshqa ekinlarga sholi bugʻdoy kiradi, bugʻdoydan tashqari, makkajoʻxori, joʻxori, tarvuz, poliz va sabzavot kabi boshqa ekinlar yetishtiriladi. Oʻzbekiston hukumati choʻl yaqinidagi yerlarda sholi yetishtirmaslik kerakligini taʼkidlagan edi, lekin Gurlan yaqinida sholi dalalari koʻrinib turibdi va u qishloq xoʻjaligi yerlaridan foydalanishning asosiy qismini tashkil qiladi. Amudaryo (Oks daryosi) toʻgʻonini toʻsish natijasida hosil boʻlgan hududda sugʻorish qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishini sezilarli darajada yaxshilagan va Sovet Ittifoqi davrida Gurlandagi fermer xoʻjaliklariga bir qator koreyslar yuborilgan.
Gurlan – Xorazmning taniqli non ishlab chiqaruvchisi. Gurlanning „Xorazm poyafzali“ aksiyadorlik jamiyati yaʼni, Garlen poyabzal fabrikasi bor. U 1988-yilda tashkil etilgan. Poyafzal xomashyodan, xususan, charmdan ishlab chiqariladi. Bitimlar ingliz tilida olib boriladi. Shahar markazida bir qancha banklar joylashgan, jumladan Agrobank, Xalq bank va Gurlan Milliy Bank.
Gurlanda yirik parrandachilik fermasi mavjud.
Demografiyasi
1989-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Gurlanning aholisi 19 807 kishi edi. Uning aholisi 2016-yilda 27 600 kishiga yetdi. Oʻzbek tili davlat tili hisoblanadi, biroq mintaqaviy qipchoq xorazm tilida Gurlanda ham baʼzilar soʻzlashadi . Gurlan aholsi toʻquvchilik, kulolchilik, zargarlik, novvoylik, hunarmandchilik va qishloq xoʻjaligining professional hunarlari bilan shugʻullanadilar. Xiva bu shaharga yaqin joylashgan yirik shahar markazidir. Shahar musiqachilari ham mamlakatda yaxshi tanilgan.
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org