Gupta yozuvi
Gupta yozuvi (baʼzan
Gupta Brahmi yozuvi deb ataladi) sanskrit tilini yozish uchun ishlatilgan.
Gupta yozuvi tarixiHindistonning Gupta imperiyasi bilan bogʻliq.Gupta yozuvi
Brahmidan kelib chiqqan va Nagariy, Sarada va Sidda yozuvlarini keltirib chiqargan. Bu yozuvlar oʻz navbatida Hindistonning koʻplab muhim yozuvlarini, jumladan Devanagariy (XIX asrdan beri sanskrit yozishda qoʻllanilgan eng keng tarqalgan yozuv), Gurmuxi yozuvi(panjobi uchun), bengal-assam yozuvi va tibet yozuvini vujudga keltirdi.
Kelib chiqishi va tasnifi
Gupta yozuvi Ashokan Brahmi yozuvidan kelib chiqqan boʻlib, Brahmi va boshqa koʻpgina braxma yozuvlari, alfa boʻgʻinlar yoki abugidalar oilasi oʻrtasidagi hal qiluvchi bogʻlovchi hisoblanadi. Bu shuni anglatadiki, faqat undosh fonemalarda alohida belgilar mavjud boʻlib, unlilar esa diakritik bilan belgilanadi, diakritik boʻlmaganda esa /a/ nazarda tutilgan talaffuz boʻladi. Aslida, Gupta yozuvi oʻzidan oldingi va vorislari bilan bir xil tarzda yoziladi, faqat grafema va diakritiklarning shakllari boshqacha.
IV asrga kelib, tez va estetik yozish istagi natijasida harflar koʻproq kursiv va simmetrik shakllarga ega boʻla boshladi. Bu, shuningdek, skript butun imperiya boʻylab koʻproq tabaqalanganligini va mintaqaviy oʻzgarishlarni uchta, toʻrt yoki beshta toifaga ajratganligini anglatadi. Ammo aniq tasniflash yoʻq edi. Chunki bitta yozuvda ham maʼlum bir belgining yozilishida oʻzgarishlar boʻlishi mumkin. Shu maʼnoda, Gupta skripti atamasi Gupta davridan olingan yozuvning har qanday shaklini anglatishi kerak, garchi skriptlarda bir xillik yoʻq boʻlsa ham.
Yozuvlar
Gupta yozuvining saqlanib qolgan yozuvlari asosan temir yoki tosh ustunlarda va Gupta sulolasi oltin tangalarida uchraydi. Eng muhimlaridan biri Prayagraj (Allohobod) Prasasti edi . Saroy shoiri va Samudragupta vaziri Xarishena tomonidan tuzilgan Prayagraj (Allohobod) Prasasti Gupta sulolasining ikkinchi qiroli sifatida taxtga oʻtirganidan boshlab Samudraguptaning hukmronligini va uning boshqa qirolliklarni zabt etishini tasvirlaydi. Shuningdek, bu yozuv Ashokaning Ollohobod ustuniga yozilgan.
Alifbo
Gupta alifbosi 37 ta harfdan iborat: „a“ bilan tugaydigan 32 undosh va 5 ta mustaqil unli. Bundan tashqari, oxirgi unlining tovushini oʻzgartirish uchun undoshlarga diakritiklar qoʻshiladi (oʻziga xos „a“ dan i, u, e, o, au kabi boshqa tovushlarga. . .). Undosh undoshlar bilan qoʻshma undoshlar deb ataladigan birikmalarga ham qoʻshilishi mumkin (masalan, sa+ya vertikal holda „sya“ hosil qilish uchun birlashtiriladi).
Mustaqil unlilar.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle .thumbcaption{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .trow>.thumbcaption{text-align:center}}Brahmi yozuvi unli diaktriklariGupta yozuvi unli diakritik belgilari (Allohobod ).[6][7] foydalanishga misollar
Undosh tovushlar
Gupta numizmatikasi
Gupta tangalarini oʻrganish 1783-yilda oltin tangalar xazinasi topilishi bilan boshlangan. Oʻshandan beri koʻplab boshqa bunday xazinalar topilgan, eng muhimi 1946-yilda topilgan Bayana (Rajasthanning Bxaratpur tumanida joylashgan) xazina boʻlib, unda Gupta qirollari tomonidan chiqarilgan 2000 dan ortiq oltin tangalar mavjud edi. Gupta imperiyasining koʻpgina tangalarida afsonalar yoki tarixiy voqealarga oid yozuvlar mavjud. Deyarli har bir Gupta qiroli oʻzining birinchi shohi Chandragupta I dan boshlab tangalar chiqargan.
Valyuta sifatida qabul qilinishi kerak boʻlgan tangalarga nisbatan konservatizmlik tufayli tangadagi yozuvlar ustunlardagi yozuvlarga nisbatan boshqacha xarakterga ega, bu esa yozuvdagi mintaqaviy oʻzgarishlarning tanga zarb etilishiga toʻsqinlik qilgan boʻlar edi. Bundan tashqari, boʻsh joy, ayniqsa, kumush tangalarda cheklangan edi, shuning uchun koʻpgina belgilar kesilgan yoki boʻyi boʻyalgan. Bunga misol qilib, /ta/ va /na/ belgilarini keltirish mumkin, ular koʻpincha vertikal chiziqlarga soddalashtirilgan.
Galereya
Manbalar
uz.wikipedia.org