Grumman A-6 Intruder
„Intruder“ (ing. Intruder — „buzuvchi, bosqinchi“, qoʻshma qurol indeksi —
A-6 ) — 1950-yillarning oxirida ishlab chiqilgan va oʻn uch yil davomida xizmat koʻrsatgan har qanday ob-havo sharoitida harakatlanadigan Amerikaning hujumkor samolyoti.
Yaratilish tarixi
Koreyadagi urush natijasida AQSh harbiy-dengiz kuchlaridagi A-1 Skyrader hujum samolyotini murakkab iqlim sharoitida va tunda samarali ishlashga qodir boʻlgan zamonaviy reaktiv samolyotga almashtirish zarurati yuzaga keladi. 1957-yil fevral oyida flot aviatsiya byurosi bunday samolyotga qoʻyiladigan talablar toʻplamini yaratgan. Yangi hujum samolyoti har qanday ob-havoga mos kelishidan tashqari, tezligi soatiga 1000 km, jangovar radiusi 560 km, qisqa parvoz va qoʻnish, ikki kishidan iborat ekipajga ega boʻlishi lozim deb koʻrsatilgan. 1957-yil dekabr oyida sakkizta samolyot ishlab chiqaruvchisi: Boeing, Duglas, Vought, Martin, Bell, Lockheed, Shimoliy Amerika va Grummanga talablar joʻnatilgan. Tanlovda jami 12 ta loyiha (jumladan, Bell tomonidan vertikal uchish va qoʻnish samolyoti loyihasi) taqdim qilingan. 1959-yil aprel oyida Grumman kompaniyasi oʻzining G-128 loyihasi bilan tanlov gʻolibi deb topilgan, shu jumladan bu kompaniya sakkizta prototip ishlab chiqarish uchun jami 149 269 000 dollarlik buyurtma qabul qilib olgan. Keyinchalik, samolyot flot tomonidan qabul qilingandan soʻng, Grumman kompaniyasi yagona yetkazib beruvchig aylangan. Grummanning gʻalabasiga maʼlum miqdorda tashuvchi samolyotlarni yaratishda katta tajribaga ega ekanligi hamda AQSh dengiz floti bilan yaqin aloqada boʻlganligi taʼsir koʻrsatdi.
A2F-1 deb nomlangan yangi samolyotning prototipi 1960-yil 19-aprelda sinov uchuvchisi Bob Smit tomonidan birinchi parvozini amalga oshirdi. Hammasi boʻlib 8 ta prototip qurilgan boʻlib, ularda kerakli uchish xususiyatlarini taʼminlash uchun aylanadigan dvigatel nozullari oʻrnatilgan; keyinchalik aylanuvchi nozullardan voz kechilgan, chunki qanotni mexanizatsiyalash yetarli deb topildi. Qabul qilish sinovlari 1962-yil oktabr oyida boshlangan hamda ishlab chiqarishdan oldingi nusxalar Grenlandiyada qutb sharoitida sinovdan oʻtkazilgan. Birinchi ikkita ishlab chiqarish samolyoti VA-42 eskadroni bilan 1963-yil fevral oyida xizmatga kirgan. Shuningdek bu samolyotlar A-6A indeksini va „Intruder“ („Intruder“) ogʻzaki nomi bilan nomlangan.
Bogʻlangan tuzilmalar
Jangchilarni ishlab chiqish va ishlab chiqarishda quyidagi tuzilmalar ishtirok etgan:
Modifikatsiyalari
Xizmat davri
A-6 samolyotlari eksport qilinmagan. Qoʻshma Shtatlarda ular uch yarim yil davomida dengiz floti va dengiz piyodalari korpusi eskadronlarida xizmat qilishgan va ekipajlar tomonidan eʼtirof etilgan. „Double Ugly“, „The Mighty Alpha Six“, „Iron Tadpole“, „Pregnant Guppy“ degan nomlar bilan atalgan.
1988-yil aprel oyida A-6 samolyotlari Eronning Sahand fregatining qulashida ishtirok etgan.
Ikki yil oʻtgach, A-6 samolyotlari BMTning Somalidagi tinchlikparvar ramziy amaliyotida qatnashishgan.
Shuningdek, ular orqali Iroq va Bosniya ustidagi parvozlar taqiqlangan hududlarda patrul xizmatini amalga oshirgan.
Sanʼatdagi iz
1986-yilda Vetnam urushi davrida sobiq A-6 uchuvchisi Stiven Kunz A-6 uchuvchilarining harakatini aks ettiruvchi „Intruderning“ parvozi“ („Flight of the Intruder“) romanini yozgan va bu roman eng koʻp sotilgan asarlardan biriga aylangan. Roman asosida 1990-yillar boshida xuddi shu nomdagi film suratga olingan va bir qancha platformalar uchun kompyuter oʻyini ishlab chiqilgan. A-6, shuningdek, bir qator boshqa filmlarda (masalan, „Top Gun“, „Biz askarlar edik“) va turli platformalardagi kompyuter oʻyinlarida namoyish etilgan.
Taktik va texnik xususiyatlar
Berilgan xususiyatlar '''A-6E''' modifikatsiyasiga mos keladi.
Texnik xususiyatlari
Parvoz xususiyatlari
Qurollanish
Osma nuqtalari: 5 (har biri 1633 kg yuk)
Jangovar yuk: 7838 kg
boshqariladigan raketalar: Havodan havoga raketalar: AIM-9
havo-yer raketalari: AGM-45, AGM-65, AGM-84, AGM-88, AGM-123
Eslatmalar
uz.wikipedia.org