Gretsiyada korrupsiya

Gretsiyada korrupsiya mamlakatning iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi uchun taʼsir koʻrsatadi. Transparency International tashkiloti 2012-yilda korrupsiya Gretsiyadagi moliyaviy inqirozni keltirib chiqarishda katta rol oʻynaganini taʼkidlaydi. (lekin inqirozning oʻzi 2007—2008-yillardagi global moliyaviy inqiroz sabab kelib chiqqan va Gretsiya iqtisodiyoti oʻtgan davrning koʻp vaqtida inqirozga qadar yaxshi ahvolda edi. Soliq toʻlashdan boʻyin tovlash yunon siyosatchilari tomonidan „milliy sport turi“ sifatida taʼriflangan — 2012-yilgi hisob-kitoblarga koʻra, yiliga 30 milliard yevrogacha mablagʻ undirilmaydi. 2016-yilgi hisob-kitoblarga koʻra, yiliga 11 milliard yevrodan 16 milliard yevrogacha pul yigʻib boʻlmaydi. Boshqa muhim summalar QQS (savdo soligʻi) firibgarligi va kontrabanda tufayli undirilmagan. 2016-yilda Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti, Gretsiya va Yevropa Komissiyasi Gretsiyaning korrupsiyaga qarshi milliy harakat rejasini (NACAP) amalga oshirish uchun Gretsiya rasmiylariga texnik imkoniyatlar berish orqali Gretsiyada yaxlitlikni oshirish va korrupsiyani kamaytirish loyihasini boshladi.

Siyosiy korrupsiya koʻplab siyosatchilar tomonidan ham muhim muammo sifatida tan olinadi.

Korrupsiyaga qarshi kurash boʻyicha hukumatning saʼy-harakatlari samarali deb baholanmagan, bir qancha manbalarga koʻra, bu korrupsiyaga qarshi kurash boʻyicha qonunchilikning yomon ijro etilishi va korrupsiyaga qarshi kurash idoralarining samarasizligi bilan izohlanadi. Korrupsiyaga qarshi kurash idoralariga haddan tashqari siyosiy taʼsir xodimlarni doimiy ravishda almashtirishga toʻsqinlik qilmoqda. So‘nggi paytlarda ommaviy axborot vositalarida yuqori martabali amaldorlarning korrupsiya ishlariga aloqadorligi haqida xabarlar tarqalgan.

Gretsiya korrupsiyasining kelib chiqishi

Yunonistonning ichida va tashqarisida sharhlovchilar yunon madaniyatidagi bu kamchilikni Gretsiyani Usmonli imperiyasi tomonidan notoʻgʻri boshqaruvi bilan bogʻlashdi. Usmonlilar tomonidan bosib olingan Yunonistonda soliqlarqa qarshilik koʻrsatish vatanparvarlik shakliga va baʼzan omon qolish shartiga aylangan. Shu bilan birga, korrupsiya imperiya amaldorlari orasida, ayniqsa uning keyingi asrlarida keng tarqalgan edi. Mulk va tijorat soliq tizimlari xavf ostida qolgan.

Gretsiya 1830-yilda mustaqillikka erishdi, ammo zamonaviy Gretsiyadagi korrupsiya va Usmonli imperiyasiga soliq toʻlashga qarshilik koʻrsatish, shuningdek, imperiyaning etnik yunon amaldorlarining bir qismi (kodjabashilar) Yunoniston mustaqilligidan keyin oʻz pozitsiyalarini saqlab qolganligi bilan bogʻliq. Mustaqillikka erishgandan soʻng darhol yunonlar mustaqillik urushi davrida toʻplangan qarzlar tufayli ogʻir soliq yukiga duchor boʻlganlar, bu urush natijasida yuzaga kelgan qashshoqlik va vayronagarchilik bilan birlashdi. Biroq, Usmonlilar tomonidan nazoratsiz yurishga odatlangan va Yunon davlatida bu maqomni saqlab qolishga intilgan yuqori martabali amaldorlar orasida soliq toʻlashdan boʻyin tovlash kattaroq muammo edi.

Gretsiyaning soliq toʻlashdan boʻyin tovlash va korrupsiya darajasi

Inqirozdan oldin Gretsiya Transparency International tashkilotining korrupsiyani idrok etish indeksiga koʻra Yevropa Ittifoqining eng yomon koʻrsatkichlaridan biri edi (jadvalga qarang);

2021-yilga kelib, Gretsiya 0 dan („juda korrupsiyalashgan“) 100 („juda toza“) gacha boʻlgan shkala boʻyicha 49 ball toʻpladi. Bu 2008-yilda qoʻllanilganidan farqli ball tizimi, shuning uchun 2008- va 2021-yil ballarini toʻgʻridan-toʻgʻri solishtirib boʻlmaydi. Ballar boʻyicha tartiblanganda, Gretsiya global indeksda 180 mamlakat orasida 58-oʻrinni egalladi. Indeksda birinchi oʻrinni egallagan davlat eng halol davlat sektoriga ega deb hisoblanadi. Taqqoslash uchun, 2021-yildagi eng yaxshi ball 88 ball (1-o‘rin), eng yomon ball esa 11 ball (180-o‘rin) bo‘lgan.

2012-yil uchun maʼlumotlar shuni koʻrsatdiki, unchalik katta boʻlmagan yoki umuman soliq undirilmagan Gretsiya „soya iqtisodiyoti“ yoki „yashirin iqtisodiyot“ YaIMning toʻliq 24,3% ni tashkil etgan — Estoniyada 28,6%, Latviyada 26,5%, Italiyada 21,6%, Belgiya uchun 17,1%, Shvetsiya uchun 14,7%, Finlandiya uchun 13,7% va Germaniya uchun 13,5% (2017-yilga kelib, Gretsiyada, Yevropa Ittifoqining aksariyat davlatlari qatorida vaziyat yaxshilandi).

Lagard roʻyxati

Gretsiya hukumati 2010-yilda Fransiya sobiq moliya vaziri Kristin Lagarddan olingan Shveytsariyaning HSBC bankida hisob raqamlariga ega bo‘lgan 1991 kishi ro‘yxati bo‘yicha tergov olib bordi. Dastlab, rasmiylar turli vaqtlarda maʼlumotni yoʻqotgan yoki notoʻgʻri joylashtirganini daʼvo qilishgan. 2012-yil 29-oktabrda hukumat oʻz pozitsiyasini oʻzgartirib, oʻgʻirlangan maʼlumotlardan jinoyat sodir etganlikda gumon qilinganlarni jinoiy javobgarlikka tortish uchun foydalanmasligini aytdi. Buning oʻrniga Gretsiya hukumati jurnalist va haftalik Hot Doc jurnali muharriri Kostas Vaxevanisni hibsga oldi, chunki Vaxevanis „Lagard roʻyxati“ni eʼlon qilgandi. Vaxevanis ikki yillik qamoq jazosiga hukm qilinishi mumkin boʻlgan shaxsiy hayot qonunlarini buzganlikda ayblangan. Biroq bor-yo‘g‘i bir kun davom etgan sud jarayonidan so‘ng u oqlandi. 2015-yilda bo‘lib o‘tgan yana bir sud jarayoni sobiq iqtisodiyot vaziri Giorgos Papakonstantinouni hujjatlarni buzib ko‘rsatganlikda aybdor deb topdi.

Manbalar

Havolalar

uz.wikipedia.org