Gretsiya — Fransiya munosabatlari
Gretsiya — Fransiya munosabatlari Gretsiya va Fransiya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik aloqalardir. Davlatlar diplomatik munosabatlarni 1833-yilda, Gretsiya mustaqilligini eʼlon qilganidan keyin uch yil oʻtib oʻrnatdilar. Kuchli madaniy va tarixiy aloqalarga ega boʻlgan bu mamlakatlar oʻnlab yillar davomida anʼanaviy ravishda mustahkam va alohida munosabatlar hamda strategik ittifoqqa ega boʻlib, hozir ham mustahkam diplomatik munosabatlarni saqlab kelmoqda.
Davlatlar Yevropa Ittifoqi, Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) va NATOga aʼzo boʻlib, Frankofoniya, Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti (YXHT) va Yevropa Ittifoqi kabi boshqa koʻp tomonlama tashkilotlarda hamkorlik qiladi.
Mamlakatni taqqoslash
Tarixi
Oʻzaro munosabatlar qadimgi antik davrga borib taqaladi, Qadimgi yunon koloniyalari Rimga qoʻshni boʻlgan Galliyada ham tashkil etilgan. Ularning eng mashhuri Fransiyaning janubi-sharqida joylashgan Marsel boʻlib, bugungi kunda Fransiyaning eng qadimgi shahri hamda aholi soni boʻyicha ikkinchi yirik shahar hisoblanadi. Marsel va boshqa yunon koloniyalaridan tovarlar va yunon sivilizatsiyasining boshqa elementlari, shu jumladan tangalar mamlakat ichkarisida tarqaldi. Gallar, oʻz navbatida, miloddan avvalgi III asrdan soʻng, Galliyaning Bolqonga bostirib kirishi va Kichik Osiyodagi Galatiyaga joylashishi ortidan ellinistik dunyoning bir qismiga aylandi.
Oʻrta asrlarda fransuz salibchilari toʻrtinchi salib yurishida muhim rol oʻynagan va 1204-yilda Vizantiya imperiyasi parchalanganidan keyin Gretsiyada bir qancha davlatlarga asos solgan. Shunday qilib, Gretsiyada Frankokratiya deb atalgan davr boshlangan. Fransuz salibchilarning asosiy davlatlari: Axey knyazligi va Afina gersogligi, Gʻarbiy Yevropaning boshqa davlatlari esa asosan italyan davlatlari boʻlgan (Lombardiya, Venetsiya Respublikasi yoki Genuya Respublikasi).
Zamonaviy davrda maʼrifatchilik va fransuz inqilobi gʻoyalari zamonaviy yunon maʼrifatchiligining asosiy mutafakkirlariga, masalan: Adamantios Korais (Fransiyada yashagan) va Rigas Fereosga taʼsir koʻrsatdi va Gretsiya mustaqillik urushining gʻoyaviy asosini tashkil etdi. Fransuz qoʻshinlari Napoleon urushlari paytida Ioni orollarini ham egallab, zamonaviy davrdagi birinchi mustaqil Yunoniston davlati — Yetti Orol Respublikasini yaratishga yoʻl ochib berdi. 1821-yilda boshlangan Gretsiya mustaqillik urushi davrida fransuz filellinlari (yunonlar uchun ishlaydigan yoki Gretsiya bilan ruhiy bogʻlangan odamlar) muhim rol oʻynab, zarur boʻlgan harbiy tajribani taqdim etishgan va chet ellarda yunon mustaqillik harakatini targʻib qilishgan. Eng nufuzli fransuzlar orasida zamonaviy yunon muntazam armiyasining asoschisi Charlz Nikolas Favier boʻlgan. Fransiya kemalari, shuningdek, Yunoniston mustaqilligini taʼminlagan hal qiluvchi Navarino jangida ishtirok etganlar. 1828-yilda qolgan Usmonli garnizonlarini haydab chiqarishga yordam berish uchun fransuz ekspeditsiya kuchlari bu mamlakatga kelgan.
Buyuk Britaniya va Rossiya imperiyasi bilan bir qatorda Fransiya mustaqil Gretsiya Qirolligining kafil davlatlaridan biriga aylangan. Bu qirol Otto I davrida, fransuz guruhi raqib ingliz va rus guruhlari bilan taʼsir oʻtkazish uchun kurash olib borgani Gretsiyaning ichki siyosatida oʻz aksini topgan. 1860-yillardan keyin Angliya asta-sekin Yunonistonda hukmronlik mavqeyini egalladi, lekin Fransiya madaniy va harbiy ishlarda maʼlum taʼsirni saqlab qoldi. Fransiya harbiy missiyalari yunon armiyasini modernizatsiya qilishga yordam bergan (1884 —1887 va 1911—1914-yillarda). XXasrning birinchi oʻn yilliklarigacha fransuz tili yunon maktablarida yagona majburiy chet tili boʻlib, yunonlar orasida eng keng tarqalgan xorijiy til hisoblangan.
Fransiya, shuningdek, Bosh vazir Elefterios Venizelos tarafida milliy boʻlinishda ishtirok etib, Gretsiyani Birinchi Jahon urushiga olib kirishda yetakchi rol oʻynadi. Fransuz qoʻshinlari Elefterios Venizelos bilan hamkorlik qilib, Afinada qirollik kuchlariga qarshi chiqdi va 1917-yil iyun oyida nemisparast qirol Konstantin I ni agʻdarishda yordam berdi. Salonikidagi yongʻindan soʻng Ernest Hebrard boshchiligidagi fransuz arxitektura komissiyasi shaharning zamonaviy shahar rejasini ishlab chiqdi.
Biroq, 1920-yil noyabrdagi saylovlarda Elefterios Venizelos magʻlubiyatga uchragach va Konstantin I qaytib kelganidan soʻng, Fransiya hukumatining yunonparast siyosati, Gretsiyaning esa fransuzparast siyosati butunlay oʻzgardi. Natijada Fransiya turk millatchi yetakchisi Mustafo Kamol Otaturkni Gretsiyaga qarshi urushida qoʻllab-quvvatladi.
Gretsiya va Fransiya Ikkinchi Jahon urushi paytida ittifoqchi boʻlgan. Yunoniston harbiy xuntasi davrida (1967—1974) koʻplab siyosiy surgunlar Fransiyada panoh topdilar.
Ikki tomonlama hamkorlik
Davlatlar ikkala jahon urushi, Koreya urushi va sovuq urush davrida ham ittifoqchi boʻlgan va bir-biriga qarshilik koʻrsatmagan. Mamlakatlar oʻnlab yillar davomida doʻstona va strategik ittifoqqa ega boʻlib, koʻplab xalqaro tashkilotlarning, jumladan, BMT, Yevropa Ittifoqi, NATO, Jahon savdo tashkiloti va YXHTning toʻliq aʼzolari hisoblanadi. Gretsiya 2004-yildan beri Frankofoniyaning toʻliq aʼzosi hisoblanadi. Davlat rahbarlarining oliy darajadagi tashriflari, tez-tez muloqotlari muntazam oʻtkazib kelinmoqda. Fransiya va Gretsiya koʻplab sohalarda, jumladan, madaniy, ilmiy, sud va harbiy sohalarda hamkorlik qiladi. Yunonistonning bir qancha shaharlarida, xususan, Argos va Afinada har ikki mamlakat talabalari arxeologiya va tarix sohalarida tahsil olib, hamkorlik qiladigan fransuz maktablari joylashgan.
Fransiyaning uch prezidenti (Sharl de Goll, Nikolya Sarkozi va Fransua Olland) zamonaviy Gretsiya tarixida mamlakat parlamentida nutq soʻzlash sharafiga muyassar boʻlgan noyob xorijiy rahbarlar boʻlganligi xalqlar oʻrtasidagi mustahkam rishtalardan dalolat beradi.
Harbiy hamkorlik
Davlatlar har yili Italiya, Misr va Isroil kabi boshqa davlatlar qatorida Sharqiy Oʻrta yer dengizida turli harbiy mashgʻulotlarda qatnashib, juda yaqin harbiy hamkorlikni davom ettirmoqda. Bunday mashqlarga Medusa 2016 va Operation Bright Star kiradi. Bundan tashqari, Fransiya dengiz floti va Yunoniston dengiz floti Oʻrta yer dengizi mintaqasi xavfsizligi bilan bogʻliq masalalarda yaqindan hamkorlik qiladi, Fransiya dengiz floti flagmani Sharl de Goll aeroportidan vaqti-vaqti bilan Kritdagi Gretsiya harbiy-dengiz bazasiga tashrif buyuradi. Krit mintaqadagi eng yirik samolyot tashuvchilarga xizmat koʻrsatishga qodir yagona dengiz porti.
Hozirda Gretsiya bir qator fransuz qurol tizimlarini sotib olgan: „La Combattante IIa“, „III“ va „IIIb“ tezkor hujum katerlari, AMX-30 tanklari va AMX-10P zirhli transport vositalari, Dassault Mirage F1 va Dassault Mirage 2000 qiruvchi samolyotlari. 2009-yilda oltita FREMM toifasidagi fregatlarni sotib olish eʼlon qilindi, ammo boshlangan Gretsiya qarz inqirozi tufayli bu reja amalga oshirilmadi. 2019-yilda Gretsiya va Fransiya hukumatlari oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar turidagi fregatlarni sotib olish boʻyicha muzokaralar boshlandi. 2020-yil 12-sentabr kuni Gretsiya Bosh vaziri Kiriakos Mitsotakis Fransiya bilan Dassault Rafale qiruvchi samolyotlari va FREMM koʻp maqsadli fregatlarini sotib olish, shuningdek, Turkiya bilan Oʻrta yer dengizi sharqida keskinlik tufayli qoʻshimcha 15 000 qoʻshimcha askar yollash boʻyicha Fransiya bilan qurol-yarogʻ kelishuvi imzolanganini eʼlon qildi. 2,5 milliard yevrolik qurol-yarogʻ kelishuviga 18 ta Dassault Rafale samolyoti kiradi.
Energiya sohasida hamkorlik
Davlatlar energetika sohasida hamkorlik qiladi va Sharqiy Oʻrtayer dengizi gaz forumiga aʼzo boʻlib, uning maqsadi energetika sohasida mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirishdan iborat.
Yunon-fransuz ittifoqi
„Yunon-fransuz ittifoqi“ shiori 1974-yilda harbiy xuntadan voz kechish va demokratik boshqaruv shakliga oʻtish chogʻida Fransiyaning Gretsiya va Konstantinos Karamanlisga koʻrsatgan siyosiy va diplomatik yordamiga borib taqaladi. Bugun koʻpincha ikki davlat oʻrtasidagi chuqur tarixiy, madaniy va siyosiy munosabatlar va yaqin diplomatik hamkorlikni bildirish uchun ishlatiladi.
Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik
Gretsiya — Fransiya bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:
Diplomatik missiyalar
Galereya
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org