Gomphrena globosa
Gomphrena globosa , odatda
globus amaranth sifatida tanilgan, gultojixoʻrozdoshlar oilasiga mansub oʻsimlik. Dumaloq shakldagi gul toʻpgullari koʻzga aniq tashlanib turadi. Toʻq qizil, binafsha, qizil, toʻq sariq, oq, pushti va nilufar rangli navlari yaratilgan. Gul boshlari ichida joylashgan haqiqiy gullar kichik va koʻzga tashlanmaydi.
Gomphrena globosaning vatani Markaziy Amerika, Panama va Gvatemala mintaqalari, ammo hozir butun dunyoda oʻstiriladi. G. globosa tropik bir yillik oʻsimlik sifatida yoz va kuzning boshida gullaydi. U issiqlikka va qurgʻoqchilikka chidamli, ammo toʻliq quyoshda va muntazam namlikda yaxshi oʻsadi. Yetuklik davrida gul boshlari taxminan 4 sm va oʻsimlik balandligi 24 dyuymgacha yetadi.
Gomphrena globosa - kapalaklar, asalarilar va boshqa hasharotlar tomonidan changlanadi. Gul tarqatadigan uchuvchi moddalar changlatuvchilarni jalb qiladi.
Foydalanish
Oʻsimlik quritgandan keyin shakli va rangini saqlab qoladi.
Nepalda gul odatda makhamali ful nomi bilan tanilgan va Tihar festivalining oxirgi kuni Bhai Tika paytida gulchambar yasash uchun ishlatiladi. Gulchambarni singil akaning boʻyniga osib qoʻyadi. Gulning asta-sekin soʻnishi birodar uchun uzoq umrni anglatadi. Gul 1855-yilda Jung Bahodur Rana tomonidan Britaniyaga yuborilgan. Bu gul sanskrit tilida Rakta Mallika nomi bilan tanilgan.
Bu oʻsimlik oʻzining yorqin ranglari uchun qadrlanadi.
G. globosa oʻsimlik tibbiyotida ishlatilgan.
G. globosa gullari oziq-ovqat sanoati, kosmetika va chorva ozuqalarida qoʻshimchalar sifatida keng qoʻllaniladigan betasiyaninlarga boy.
Kimyoviy xossalari
Fitokimyoviy moddalar
G. globosada kamida yigirma yettita fitokimyoviy moddalar, jumladan, oltita fenolik kislota hosilalari va oʻn beshta oʻziga xos flavonoidlar aniqlangan. Mavjud eng koʻp fenolik birikmalar flavonoidlardir. Gomfrenol hosilalari ham fenolik tarkibga hissa qoʻshadi. Boshqa flavanollarga quercetin, kempferol va izorhamnetin hosilalari kiradi.
Betasiyaninlar
Globus amarantida aniqlangan asosiy betasiyaninlar gomfrenin, izogomfrenin II va izogomfrenin III hisoblanadi. Bu birikmalar oʻsimlikdagi vakuolalarda saqlanadi.
Galereya
Manbalar
uz.wikipedia.org