Glize 676
Glize 676 (inglizcha: Gliese 676) — Qurbongoh yulduz turkumidagi 10 yulduz kattalikdagi keng qoʻshaloq tizim. U Quyoshdan taxminan 54 yorugʻlik yili uzoqlikda joylashgan.
Ikki qizil mittidan iborat boʻlib, ular 20 ming yildan ortiq orbital davrida kamida 800 a.b. masofa bilan ajratilgan.
2009-yilda orbitada asosiy komponent atrofida gaz giganti topildi, bu kuzatish 2011-yilda tasdiqlandi; ikkinchi gaz giganti 2012-yilda ikkita kichikroq sayyora bilan birga kashf etilgan.
Sayyora tizimi
Birinchi kashf etilgan sayyora Glize 676 A b super Yupiterdir; birinchi marta 2009-yil oktabr oyida tasvirlangan. Sayyoraning kashfiyoti 2011-yilda rasman eʼlon qilingan, bu bilan birga yulduz hamroh boʻlishi mumkin boʻlmagan tendentsiyaning birinchi kashfiyoti. Sayyora va trend kuzatuvlari moslashtirilgandan keyin ham, qoldiq tezliklar hali ham taxminan 3,4 m/s qiymatlarga ega boʻlib, kuzatish xatolaridan sezilarli darajada oshib ketishi (taxminan 1,7 m/s) qayd etildi. Yulduzlar atrofidagi orbitada boshqa jismlar mavjudligi toʻgʻrisida xulosa chiqarildi, ammo bu vaqtga kelib boshqa hech narsani toʻliq aytish mumkin emas edi.
Yulduz HARPS-TERRA dasturiy taʼminoti uchun sinov ob’ekti boʻlib xizmat qildi, bu 2012-yil boshida HARPS spektrometri maʼlumotlarini yanada aniqroq qisqartirish imkonini berdi. Maʼlumotlar xatosi darajasi sezilarli darajada past boʻlsa ham, 2011-yilga qaraganda kamroq maʼlumotlardan foydalanish mumkin edi. Shunga qaramay, bir guruh tadqiqotchilar sayyora va trend modelidan foydalangan bir guruh oʻtmishdoshlar kabi xuddi shunday xulosaga kelishdi. Qoldiq tezliklar ham ortiqcha boʻlib chiqdi, bu tizimda qoʻshimcha ob’ektlar mavjudligi haqidagi taxminni kuchaytirdi.
Oldingi tahlil vaqti va 2012-yil iyun oyi oraligʻida qolgan nur tezlik oʻlchovlari nashr etildi, bu esa HARPS-TERRA yordamida qisqartirishlarni amalga oshirish imkonini berdi. Maʼlumotlar ilgari HD 10180 i va HD 10180 j kashfiyotida qoʻllanilgan Bayes yondashuvi yordamida tahlil qilindi, bu esa b sayyorasining mavjudligini tasdiqladi va Glize 676 A c sayyorasi haqida birinchi maʼlumotni berdi. Sayyoralarning dastlabki ikkita signali aniqlangandan soʻng, 35,5 kunlik muddat va 0,156 notoʻgʻri signal ehtimoli bilan uchinchi kuchli signal aniqlandi. 10 model signallari yaratilgandan soʻng, notoʻgʻri signal ehtimoli 0,44% gacha kamaydi. Minimal massasi taxminan 11 Yer massasi boʻlgan sayyora super-yer va Neptunga oʻxshash gaz sayyoralari oʻrtasidagi taxminiy chegarada joylashgan. Uchinchi signal tasdiqlangandan soʻng, 3,6 kunlik davrga ega choʻqqi aniqlana boshladi. Notoʻgʻri signal ehtimoli ahamiyatsiz boʻlib chiqdi, sayyoraning massasi 4,5 Yer massasiga tengligi aniqlandi.
Tizim, 2018-yil holatiga koʻra, bitta sayyora tizimidagi sayyoralar massalarining farqi boʻyicha rekord oʻrnatadi, shuningdek, massa taqsimoti boʻyicha tizim Quyoshnikiga oʻxshaydi: gaz gigantlari kichikroq jismlarga qaraganda yulduzdan kattaroq masofada joylashgan.
Sayyoralar tizimida ikkita superyupiter mavjud: davri 1052 kun (2,9-yil) va minimal massasi 6,7 boʻlgan Glize 676 A b komponenti va 7340 kunlik (20,1-yil) va massasi 6, 8 M boʻlgan Glize 676 A c.
Manbalar
uz.wikipedia.org