Germaniya-Moʻgʻuliston munosabatlari
Germaniya — Moʻgʻuliston munosabatlari Germaniya va Moʻgʻuliston oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarga ishora qiladi. Tarixan, Moʻgʻuliston Xalq Respublikasi Germaniya Demokratik Respublikasi bilan yaqin aloqada boʻlib, bugungi kungacha saqlanib qolgan. Moʻgʻuliston 1974-yilda Germaniya Federativ Respublikasi bilan aloqalar oʻrnatgan. Sovuq urush davrida koʻplab grantlar va katta miqdordagi iqtisodiy yordamlar tufayli nemis madaniyati bugungi kunda ham Moʻgʻulistonda mustahkam oʻrnashgan . 30 000 ga yaqin moʻgʻullar hali ham nemis tilida gaplashadi. Germaniya, shuningdek, Moʻgʻulistonning Yevropa Ittifoqidagi Buyuk Britaniyadan keyin eng muhim savdo sherigi boʻlib, ikki tomonlama savdo hajmi 126 million yevroni tashkil etadi
Mamlakatni taqqoslash
Tarixi
Ilk aloqalar
Nemis va moʻgʻul xalqlari oʻrtasidagi eng dastlabki aloqa 1241-yilda Legnitsa jangi paytida sodir boʻlganligi aytiladi. Baydar boshchiligidagi moʻgʻullar polyaklar, moraviyaliklar va nemislarning birlashgan qoʻshinlari ustidan gʻalaba qozonishgan, ammo moʻgʻullar koʻp oʻtmay Vengriyaga chekinishgan.
Keyingi uchrashuv 1776-yilda Piter Simon Pallas oʻzining „Moʻgʻul xalqlari haqidagi tarixiy maʼlumotlar toʻplami“ asarini nashr etgunga qadar sodir boʻlmadi. Keyingi oʻn yilliklarda Moʻgʻuliston va uning madaniyatiga oid boshqa asarlar turli yozuvchilar tomonidan nashr etildi
XX asr
Moʻgʻuliston 1911-yilda mustaqilligini eʼlon qilgandan soʻng, Sankt-Peterburgdagi vakili orqali Germaniya bilan aloqalarni oʻrnatish boʻyicha yakuni muvaffaqiyatsiz tashabbuslarni amalga oshirgan. 1921-yilda oʻsha paytdagi Niislel-Chyuree (hozirgi Ulan-Bator) hududida birinchi nemis-moʻgʻul savdo kompaniyasi tashkil etilgan. Bu jarayonda nemis ishbilarmonlari Moʻgʻulistonda birinchi tijorat boʻlimlarini ochdilar. Biroz vaqt oʻtgach, diplomatlar eʼtiborini Moʻgʻulistonga qaratdi. Keyingi yillarda Mongoliyaga asosan nemis mashinalari eksport qilindi. 1921-yilgi Moʻgʻuliston inqilobidan keyin Moʻgʻuliston Xalq partiyasi Germaniya bilan iqtisodiy aloqalarni oʻrnatishni ustuvor vazifa qilib qoʻydi va 1927-yilda 50 nafar moʻgʻul talabalarining birinchi guruhi, jumladan, zamonaviy moʻgʻul adabiyotining asoschisi Dashdorjiin Natsagdorj taʼlim uchun Germaniya va Fransiyaga yuborildi. Xuddi shu yili nemis savdogarlariga qarshi josuslik ayblovlari tufayli nemis-moʻgʻul munosabatlari juda keskinlashdi. Bu, asosan, nemislarni salbiy kapitalistik taʼsir sifatida koʻrgan Moʻgʻulistonda stalinizmning tarqalishi bilan bogʻliq. 1930-yilga kelib barcha nemis savdogarlari Moʻgʻulistondan chiqib ketishdi.
Sovuq urush
Sharqiy Germaniya 1950-yilgacha nemis davlatlari bilan Moʻgʻuliston oʻrtasida diplomatik aloqalar boʻlmagan. Moʻgʻuliston va Sharqiy Germaniya bilan 1950-yil 13-aprelda aloqalarni oʻrnatgan. Ikki davlat oʻrtasidagi yaqin aloqalar, birinchi navbatda, Germaniyadagi moʻgʻul talabalari uchun iqtisodiy yordam va stipendiyalar orqali ifodalangan. GDR mavjud boʻlgan davrda ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlarni mustahkamlash maqsadida ikki tomonning koʻplab davlat tashriflari amalga oshirildi. Shunday qilib, GDR Moʻgʻulistonning Yevropadagi eng muhim hamkoriga aylandi. Davlatlar oʻrtasida quyidagi oliy darajadagi tashriflar amalga oshirildi.
1989-yilda Myunxenda Moʻgʻuliston muzeylaridan „Moʻgʻul otliq xalqining sanʼati va madaniyati“ga bagʻishlangan 300 ga yaqin eksponatlar tashkil etilgan.
Gʻarbiy Germaniya Moʻgʻuliston-Gʻarbiy Germaniya aloqalari 1974-yil 31-yanvarda oʻrnatilgan.
Iqtisodiyot, taʼlim va fan
Ikki davlat oʻrtasidagi savdo aloqalari 1955-yilda GDR Bosh vaziri Otto Grotevolning tashrifi natijasida oʻrnatilgan. Bular, birinchi navbatda, Germaniya Demokratik Respublikasining rivojlanish yordamiga asoslangan edi. Natijada 1960—1984-yillarda koʻplab turli zavodlar, jumladan, gugurt zavodi, gilam fabrikasi va goʻsht kombinati qurildi. GDR va Moʻgʻuliston ham togʻ-kon sanoati sohasida hamkorlik qilishga kelishib oldilar. Bundan tashqari, 1968-yil noyabr oyida iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik boʻyicha qoʻmita tashkil etildi. 1973-yil sentyabr oyida maktab va universitet darajalarini oʻzaro tan olish toʻgʻrisida kelishib olindi.
Post-kommunistik davr
Germaniya qayta birlashganidan beri Germaniya va Moʻgʻulistonning turli yuqori martabali siyosatchilari va delegatsiyalari tomonidan koʻplab tashriflar amalga oshirilgan. Quyida 1990-yildan beri eng muhim davlat tashriflari roʻyxati keltirilgan:
Madaniy aloqalar
1995-yil may oyidan iyun oyigacha Ulan-Batorda Piter Truxart rahbarligida nemis-moʻgʻul aralash madaniyat komissiyasi yigʻildi. 1997-yil 16-sentabrda Germaniya va Moʻgʻuliston oʻrtasida madaniy almashinuv va hamkorlik toʻgʻrisida shartnoma imzolangan.
Shartnomalar
1994-yil 22-avgustda Germaniya va Moʻgʻuliston oʻrtasida Germaniya va Moʻgʻuliston fuqarolarini ikki tomonlama soliqqa tortishning oldini olish maqsadida ikki tomonlama soliq toʻlash toʻgʻrisidagi bitim imzolangan. Oradan bir yil oʻtib, 1995-yil oktabr oyida ikki davlat oʻrtasida moliyaviy hamkorlik shartnomasi imzolandi. 1998-yil mart oyida Germaniya Bundestagining Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish qoʻmitasi delegatsiyasi Moʻgʻulistonga safar qildi.
Savdo aloqalari
Germaniya Buyuk Britaniya bilan birgalikda Moʻgʻulistonning Yevropa Ittifoqidagi asosiy savdo sherigi hisoblanadi, ammo 2020-yil 31-yanvar kuni Birlashgan Qirollik Yevropa Ittifoqini tark etdi. 2015-yilda Moʻgʻuliston Berlin xalqaro turizm birjasining rasmiy hamkori boʻlgan.
Diaspora
2010-yilgi Moʻgʻuliston milliy roʻyxatida 3852 nafar Moʻgʻuliston fuqarosi Germaniyada yashab kelgan.
Manbalar
uz.wikipedia.org