Gʻazna
Gʻazna (Pushtucha/Forscha: غزنی - Ġaznī; tarixda غزنین / Ġaznīn hamda غزنه / Ġazna nomlar bilan tanilgan) — Afgʻonistonning janubiy-sharqiy qismidagi shahar. Gʻazna daryosi boʻyida boʻlib, Kobul—Qandahor avtomobil yoʻlida joylashgan. Gʻazni viloyatining maʼmuriy markazi. Metallsozlikning qadimiy markazlaridan boʻlgan. Hunarmandchilikda palos, poyabzal, ip gazlama matolari va boshqa tayyorlanadi. Jun, moʻyna bilan savdo qilinadi.
Tarixi
Shaharning barpo boʻlgan davri maʼlum emas. Gʻaznaga doir ilk maʼlumotlar 7-asrga oid manbalarda uchraydi. Oʻrta asrlarda Oʻrta Sharqning muhim madaniy, savdo va siyosiy markazlaridan biri boʻlgan. 10—11-asrlarda Gʻaznaviylar davlati poytaxti. 12-asr oʻrtalarida Gʻuriylar shaharni egallab, katta qismini vayron qilganlar. 1215—21 yillarda Gʻazna Xorazmshohlar qoʻl ostida boʻlgan. 1221-yilda shaharni moʻgʻullar bosib olgan. 13-asrning 2-yarmidan Gʻazni hukmdorlari Hirotdagi Kurtlar sulolasining vassali boʻlgan. 14-asr oxiri 15-asr boshlarida Temuriylar davlati, 16-asr boshlaridan Boburiylar saltanati tarkibida boʻlgan. 1738-yilda shaharni Nodirshoh egallagan. Afgʻoniston davlati tuzilgach (1747), Gʻazni uning tarkibiga kirgan. Meʼmoriy yodgorliklardan 12-asrda barpo etilgan 2 ta minoraning qoldiqlari saqlangan.
Aholisi
Gʻazna shahri aholisi 2015-yildagi 143 379 kishidan 2018-yilda 270 000 kishiga koʻpaydi, chunki zoʻravonlik sodir boʻlgan hududlardan qochqinlar shaharga yopirilib keldi. 2015-yilda Gʻazni shahrida 15 931 ta turar joy bor edi.
Aholisi koʻp millatli boʻlib, taxminan 50% tojiklar, 25% hazoralar va 25% pushtunlardir.
Infratuzilmasi
Transport tizimi
2012-yil aprel oyida G‘azna gubernatori Musoxon Akbarzoda G‘azni aeroportiga tamal toshini qo‘ydi. Ish oʻsha yilning oxirida boshlandi va uni Gʻazni viloyati boshqaruvchi direktori muhandis Ahmad Vali Tavakkaliy boshqardi.
Shahar Afgʻonistonning janubida Kobul va Qandahor oʻrtasida oʻtadigan asosiy magistralning yonida joylashgan. Gardez va sharqda va boshqa yaqin qishloqlar, shuningdek, shimoli-gʻarbda Hazorojot shaharlariga olib boradigan yoʻllar mavjud.
Taʼlim tizimi
Shaharda bir qator davlat maktablari mavjud. Malika Jahon maktabi 5000 dan ortiq oʻquvchi va 150 oʻqituvchiga ega boʻlgan qizlar maktabidir. Nasvan shahar koʻhna maktabi, yana bir qiz bolalar maktabida 3000 dan ortiq oʻquvchilar bor. 2012-yilda kattalar savodxonligi darajasi 41,2% ni tashkil etdi (2012).
Resurslari
Gʻazna shahri yogʻingarchilik kam boʻlgan hududda joylashgan. 2007-yilda Jixay daryosidagi 50 yillik toʻgʻonning dambalaridan biri buzilib, Gʻazna shahri aholisini suv taʼminoti bilan bogʻliq tashvishlarga sabab boʻldi. Toʻgʻon Gʻazna shahri va uning atrofidagi qishloq xoʻjaligi hududlari uchun sugʻorish suvi manbai boʻlib xizmat qiladi. Tarixda yaqin atrofdagi daryolar suv toshqini va jiddiy zarar va oʻlimga olib kelgan, ammo buni bartaraf etish uchun harakatlar boshlangan.
Sporti
Gʻaznadagi professional sport jamoalari
Mashhur shaxslari
Hukmdorlar va imperatorlar
Siyosatchilar va harbiy rahbarlar
Toʻgʻrul Gʻaznaviy, Gʻaznaviylar taxtini egallab olgan qullikdan chiqqan turk sarkasdasi
Shoirlar va olimlar
Diniy rahbarlar
Boshqalar
Diqqatga sazovor joylari
Qardosh shaharlari
Yana qarang
Gʻazni viloyati
Mahmud Gʻaznaviy
Gʻaznaviylar davlati
Manbalar
uz.wikipedia.org