Gazak

Gazak , odatda ovqatlar orasida isteʼmol qilinadigan oziq-ovqatning kichik bir qismidir. Gazaklar turli shakllarda boʻladi, shu jumladan qadoqlangan gazak va boshqa qayta ishlangan ovqatlar, shuningdek, uyda yangi tarkibiy qismlardan tayyorlangan mahsulotlar.

Anʼanaga koʻra, gazaklar katta tayyorgarliksiz uyda mavjud boʻlgan tarkibiy qismlardan tayyorlanadi. Koʻpincha gazak sifatida sovuq pishiriqlar, mevalar, yongʻoqlar, sendvichlar va shirinliklar ishlatiladi. Doʻkonlarda keng tarqalgan qadoqlangan gazak ovqatlari muhim biznesga aylandi.

Gazak ovqatlar odatda olib yurish uchun qulay, tez va oson isteʼmol qilinadigan. Qayta ishlangan gazak oziq-ovqatlar, qulay oziq-ovqat turlaridan biri sifatida, tayyor ovqatlarga qaraganda tez tayyorlanadigan, bardoshli va koʻproq olib yurish uchun moʻljallangan. Ularda koʻpincha katta miqdorda shirinliklar, konservantlar va shokolad, yeryongʻoq va maxsus ishlab chiqilgan lazzatlar (masalan, xushboʻy kartoshka chipslari) kabi jozibali tarkiblari mavjud.

Yotishdan oldin yoki tunda isteʼmol qilingan gazakni „uxlashdan oldingi gazak“, „kechqurungi gazak“ yoki „yarim tungi gazak“ deb atalgan.

Amerika Qoʻshma Shtatlarida

Qoʻshma Shtatlarda eng mashhur gazak — bu yeryongʻoq. Yongʻoq dastlab Janubiy Amerikadan qul kemalari orqali kelar edi va amerikaliklar ham janubiy plantatsiyalaridagi afrikaliklardan ilhomlangan holda yeryongʻoq yetishtirishga oʻtishdi. Fuqarolar urushidan soʻng, yeryongʻoqning taʼmi shimolga tarqaldi, u yerda ular beysbol oʻyinlari va vodevil teatrlari madaniyatiga kiritilgan.

Popkorn bilan bir qatorda (kelib chiqishi Janubiy Amerika) gazaklar gigiyenik talablarga javob bermaydigan koʻcha sotuvchilari tomonidan sotilar edi. Viktoriya davrining oʻrta sinf odob-axloq qoidalari (1837—1901) idishlardan toʻgʻri foydalanishni talab qilmaydigan har qanday oziq-ovqatni quyi sinfga ajratdi.

Tuzli pechenye Shimoliy Amerikaga Gollandlar tomonidan 17-asrda Nyu-Amsterdam orqali olib kelingan. 1860-yillarda gazak hali ham muhojirlar, gigiyenika boʻlmagan koʻcha sotuvchilar tomonidan sotilar edi. Taqiqlash davrida (1920—1933) biznes yoʻqolganligi sababli, tuzli pechenye jamoatchilikni yanada jozibador qilish uchun rebrendingdan oʻtkazildi. Qadoqlash gazaklar uchun inqilob qilib, sotuvchilarga ifloslanish xavfini kamaytirishga imkon berdi, shu bilan birga logotipli brendlarni reklama qilishni osonlashtirdi, tuzli pechenye mashhurlikka erishdi va boshqa koʻplab gazaklar turlarini olib keldi. 1950-yillarga kelib, gazak yeyish butun amerikaliklar uchun odat tusiga aylandi va oʻrta Amerika hayotining xalqaro miqyosda tan olingan timsoliga aylandi.

Sharqiy Osiyoda

Indoneziya

Kue

Indoneziyada kue (tort va pirojniy) deb nomlangan gazaklar mavjud, ular ham mazali, ham shirin. Anʼanaviy kue odatda guruch unidan, hindiston yongʻogʻi suti va shakaridan tayyorlanadi va asosan pishirilmasdan, balki bugʻlanadi yoki qovuriladi. Anʼanaviy kue xalq orasida kue basah („hoʻl kue“) nomi bilan tanilgan, u koʻp miqdorda kakos suti tufayli nam, yumshoq boʻladi. Kue kering (quritilgan kue) — kukilarning mahalliy nomi. Indoneziyada mahalliy va xorijiy kuening bir nechta turlari mavjud.

Anʼanaviy krakerlar

Krakerlar qisqichbaqalar, baliq, sabzavot yoki yongʻoq boʻlaklaridan tayyorlangan, ular odatda pishiriq yoki ovqatga qoʻshimcha sifatida isteʼmol qilinadi. Bu gazaklar baʼzan asosiy taomlarga qoʻshiladi, ularning turlari: gado-gado, karedok, ketoprak, lontong sayur, nasi uduk, asinan va bubur ayam kabi bir qancha Indoneziya taomlari qoʻshimchalar sifatida krupukning oʻziga xos turlarini talab qilishi maʼlum. Indoneziya boʻylab krupukning koʻp turlari mavjud. Eng mashhurlari krupuk udang (qisqichbaqa krakerlari) va krupuk kampung yoki krupuk putih (manyok krakerlari) boʻladi.

Boshqa mashhur turlarga krupuk kulit (quritilgan bufalo terisidan tayyorlangan krakerlar), emping melinjo (gnetum gnemon krakerlari) va kripik (chips/cips), masalan, kripik pisang (banan chipslari) va keripik singkong (manikok chipslari) kiradi. Rempeyek — maydalangan unli kraker bilan bugʻlangan yeryongʻoq, hamsi yoki qisqichbaqalar moʻrt boʻlgan un asosidagi kraker. Rengginang yoki intip (Yava) — quyoshda quritilgan va yaxshilab qovurilgan guruchdan tayyorlangan guruch krakeri.

Yaponiya

Yaponiyada gazak taomlarining juda koʻp turlari mavjud boʻlib, ularning baʼzilari xalqaro miqyosda mashhur.

Malayziya

Tayvan

Tailand

Yaqin Sharqda

Yaqin Sharqda juda koʻp miqdorda protein oʻz ichiga olgan eng muhimlaridan biri lyupin yoki lupini fasolidir. Lyupin tarkibida taxminan 33-40 % protein mavjud. Yaqin Sharqdagi yana bir keng tarqalgan gazak — noʻxotdan tayyorlangan gumus.

Oziqlanish

Kanadadagi sogʻliqni saqlash hukumati organlari odamlarga meva, sabzavotlar, yongʻoqlar va don kabi sogʻlom, tabiiy gazaklarni isteʼmol qilishni tavsiya qiladi, shu bilan birga yuqori kaloriyali, kam toʻyimli arzimas ovqatlardan saqlaydi.

2010-yilgi tadqiqot shuni koʻrsatdiki, Qoʻshma Shtatlardagi bolalar kuniga oʻrtacha olti marta, 1970-yillardagi amerikalik bolalarga qaraganda ikki baravar koʻp gazak isteʼmol qilishgan.Bu 1970-yillarda AQSh bolalari isteʼmol qilganidan kuniga taxminan 570 kaloriya koʻproq isteʼmol qilishni anglatadi.