Frances E. Allen
Frances Elizabeth Allen yoki Frances E. Allen (1932-yil 4-avgustda tugʻilgan, Peru, New York, AQSH – 2020-yil 4-avgustda vafot etgan), amerikalik kompyuter olimi, A. M. Turing mukofoti (2006)ni yutgan birinchi ayol boʻlgan. Informatika sohasidagi eng yuqori mukofot, „Zamonaviy optimallash kompilyatorlari va avtomatik parallel bajarish uchun asos yaratgan, kompilyator texnikasini optimallashtirish nazariyasi va amaliyotiga qoʻshgan kashshof hissasi“ uchun taqdirlangan.
Hayoti va ish faoliyati
Nyu-York shtatidagi fermada tugʻilib oʻsgan. U oilada olti farzandning eng kattasi edi. Uning otasi dehqon, onasi oʻqituvchi edi. Allen matematika boʻyicha bakalavr darajasini (1954) Albany shtat oʻqituvchilar kollejida (hozirgi Nyu-York shtat universiteti, Albany) va Michigan universitetida matematika boʻyicha magistr darajasini (1957) oldi. Oʻqishni tugatgandan soʻng koʻp oʻtmay Allen IBMning Tomas J. Uotson tadqiqot markaziga qoʻshildi va u yerda birinchi marta xodimlarga FORTRAN nomli yangi kompyuter dasturlash tilini oʻrgatish uchun ishga yoʻllandi. 1960-yillarda Allen IBM superkompyuterlari uchun kompilyatorlar ustida ishlagan, masalan, IBM 7030 (Stretch nomi bilan tanilgan) va IBM 7950 (Harvest nomi bilan tanilgan), ularni Los Alamos milliy laboratoriyasiga yetkazib berish uchun AQSh Milliy xavfsizlik agentligi buyurtma qilgan. Uning keyingi ishlarining aksariyati koʻp protsessorli tizimlar uchun samarali kompyuter dasturlashiga, ayniqsa 1980-yillarning boshida asos solgan Parallel TRANslation Group (PTRAN) bilan ishlashiga tegishli edi. U 1989-yilda IBM stipendiati unvoniga sazovor boʻlgan, birinchi ayol shunday mukofotlangan va IBM Texnologiya Akademiyasi prezidenti (1995). Allen 2002-yilda nafaqaga chiqdi. U Nyu-York universiteti kompyuter fanlari professori Jeykob T. Shvartsga turmushga chiqdi, ularning nikohi ajralish bilan yakunlandi.
2002-yildan beri nafaqada boʻlgan va Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining aʼzosi edi.
U 2020-yil 4-avgustda 88 yoshga toʻlgan kuni vafot etdi.
Mukofotlari
Uning sharafiga IBM 2007-yilda IBM Ph. D. mukofotini taʼsis etdi.
Manba
uz.wikipedia.org