Fortepiano uchun № 6 Sonatasi (Prokofyev)
Oltinchi fortepiano sonatasi “Major” 1940 -yil fevralida S. S. Prokofyev tomonidan yakunlandi va oradan ikki oy o‘tib, 8 aprelda u ilk bor radioda muallif ijrosida eshittirildi etildi va bir zumda musiqa ixlosmandlarining keng doirasi e’tiborni tortdi. Sonata bastakorni keyinchalik pianinoning beqiyos ijrochisiga aylangan Svyatoslav Rixter bilan tanishtirdi.
Sonata triadasi
"Sonata triadasi" 1939 yildan 1944 yilgacha bo'lgan davrda S. S. Prokofyev tomonidan yozilgan uchta pianino sonatalari - Oltinchi, Ettinchi va Sakkizinchi o'z ichiga qamragan sikl sifatida o'rganiladi. Bastakor uchta sonataning barcha o'n bir qismini bir vaqtning o'zida yozishni boshlagan. Oltinchi sonata 1940 yil fevralda, yettinchi sonata 1942 yil may oyida va sakkizinchi sonata 1944 yil yozida yakunlangan. O'sha yozda Prokofyev yana bir nechta yirik kompozisiyalar ustida ishlagan - Beshinchi simfoniya (klavierda) tugallandi va " Ivan Grozniy" filmi va "Urush va tinchlik" operasi uchun musiqa ustida ish olib borgan.
Sonatalar muallifning Ikkinchi Jahon urushidagi dahshatli qo'zg'olonlari bilan bog'liq kechinmalarining bevosita aksi bo'lib, XX asr o'rtalarida kuchayib borayotgan zo'ravonlik va militarizm muhitining bilvosita tavsifini ifodalaydi.
Uchta sonatani bitta g'oya birlashtiradi - kurash va yengish g'oyasi . Prokofyev hech qachon bu go'yalarni bunchalik kuch, chuqurlik va qamrov bilan ifoda qilmagan edi. Uchlik umumiy g'oya bilan birlashtirilganiga qaramay, ma'no jihatidan birorta sonata ikkinchisini takrorlamaydi. Uchala sonatada ham shafqatsizlik va dahshatli bosim tasvirlari mavjud; mexanik ("avtomatik") ostinato texnikasi, qattiq urg'uli akkordlar yig'indisi ko'rinishidagi dinamik bosim, polifunksional va politonal garmonik konstruktsiyalar qo'llaniladi.
Sonatalarning lirik mavzulari - yorqin mexanik obrazlarga qarama-qarshi - jamlangan va astetik xarakterga ega bo'lib, shaxsga nisbatan zo'ravonlikka qarshi norozilik va uning axloqiy idealini anglatadi. Bu mavzularning musiqiy tili jonli inson nutqini eslatuvchi ifodali “nutq” intonasiyalari va burilishlari bilan ajralib turadi.
Triada sonatalarining musiqiy shakli maksimal darajada dinamiklashtirilgan: bu erda asosiy dramatik e'tibor Prokofyevning dastlabki sonatalariga xos bo'lgan oldingi kontrapuntal "o'yin" o'rniga tematik materialning shiddatli to'qnashuvi sodir bo'lgan ishlanmalardir .
Triadadagi Oltinchi Sonata obrazi
Oltinchi sonata to'rt qismli sonata sikli bo'lib, Prokofyev dramatik simfoniyasining cho'qqilaridan biridir. Epiko-dramatik xarakterga ega, u juda xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Bitta dramatik rivojlanish bilan birlashgan asarning to'rt qismida rang qorong'ilikdan yorug'likka, kirib boruvchi samimiylikdan bezovtalikka o'zgaradi. Sonataning dramatik markazlari, siklning dramatik yoyining o'ziga xos kuchli ustunlari, ekstremal qismlar - I. Sonata allegro va IV. Final . Ushbu qismlar tasvirlangan voqealarning intensiv rivojlanishi, dinamik impulsivligi, ko'lami va buyukligi bilan ajralib turadi. Sonata siklining o'rta qismlari - Sherzo va Vals, mulohazali boshlanishi bilan, ekstremal qismlarning ta'sirchanligiga qarshi bo'lib, barokko davri opera-baletlaridagi intermediyalar kabi hissiy zaryadlash funksiyasini bajaradi.
Birinchi qism- Allegro moderato
Sonataning birinchi qismi (Allegro moderato) sonata allegro shaklida yozilgan. Qismning dramatik kontsepsiyasi tematik materialning o'zaro rivojlanishi prinsipiga asoslanadi, uning mohiyati dastlab qarama-qarshi mavzularning motiv va tarkibiy jihatdan intensiv rivojlanishi natijasida birlashishi hisoblanadi. Mavzularning tasvirlari va personajlari yuqori tashkiliy konsentratsiya va ixchamligi bilan ajralib turadi.
Ekspozisiya
Uning tuzilishida asosiy mavzuning kadenza burilishlari ( 4-6 -bandlar) juda qiziq, uning intonasion "embrionlari" siklning boshqa qismlarida ham rivojlanadi:
Birinchi harakatning
ikkinchi mavzusi (bog'lovchi qism) ( 12-o'lchov ) asosiy qismga qarama-qarshi emas, u hamma joyda joylashgan boshlang'ich uchdan bir qismi bilan burkangan, xromatikizmlarda tushuvchi oktavalar bilan ifodalangan, o'zgarmas hujumkor harakatni tasdiqlaydi va davom ettiradi. Ushbu mavzuning tasviri ruhsiz hujumning timsolidir. Ikkinchi mavzuning kichik yakunida ( 24-o'lchov ) og'ir akkordlar paydo bo'lib, tasvirga o'zgarmaslik va yengilmaslik soyalarini qo'shadi va dinamik qurilish o'zining maksimal keskinligiga erishib, kuchli ovoz oqimi bilan qulab tushadi.
Sonataning finali dramaturgiyasi sonata adabiyotida noyob namunadir. Bu "xotirjamlik", "mag'lubiyat" yoki "g'olibning yutuqlari" ni keltirmaydi, lekin u intilish, qat'iyat va yengish uchun tashnalik bilan burkangan.
Manbalar
Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "комм.", but no corresponding <references group="комм."/> tag was found
uz.wikipedia.org