Fargʻona (Soʻgʻd bekligi)

Fargʻona — Soʻgʻd bekligi III asrdan 819-yilgacha poytaxti Axsiketda boʻlgan va Fargʻona vodiysidagi Oʻzbekiston, Tojikiston va Qirgʻizistonning hozirgi viloyatlari hududidagi tarixiy viloyat hisoblanadi.

Mintaqa hukmdorlari „ixshid“ va „dehqon“ unvonlari bilan tanilgan.

Tarixi

III asrdan boshlab Fargʻonaning mahalliy sulolasi uzluksiz hukmronlik qildi. Hukmdorlarning nomlari saqlanmagan. Hukmdorlarning unvoni ixshiddir.

Gʻarbiy Turk xoqonligi

VI — VII asrlarda Fargʻona hukmdorlari qadimgi turklarning vassaliga aylandilar. 624-649-yillarda Qibining mahalliy hukmdori Turk Kan Mohedo tomonidan oʻdirilgan. Ammo tez orada uni Ashina sulolasining vakili Shuni quvib chiqaradi. Undan keyin uning oʻgʻli Yeboji hukmronlik qildi. Umuman aniq boʻlmagan sharoitlarda, eski sulola yana hokimiyat tepasida edi.

Tan imperiyasi

Fargana bekligi 657-yilgacha turklar hukmronligi ostida boʻlgan, shundan soʻng Tanlar hukmronligi ostidagi Ansi protektoratiga aylangan.

Umaviylar xalifaligi

723-yilda Muslim ibn Said al-Kilobiy boshchiligidagi umaviylar qoʻshini Fargʻonaga bostirib kirib, qishloqlarni vayron qildi. Biroq turg‘ash xoqoni Suluk boshchiligidagi qo‘shin ularning farg‘onlik ittifoqchilariga yordamga keldi va “chanqagan kun”da arablar ustidan yirik g‘alabaga erishdi. 726-yilda Fargʻona ikki ixshid oʻrtasida boʻlinib, biri shimolda hukmronlik qilgan va turgʻashlarning vassali boʻlgan. 729-yilda Farg‘onaning ixshidi Qamarja qamalida turg‘ashlarga yordam bergan bo‘lsa, oradan ikki yil o‘tgach, ifloslanish jangida turg‘oshlarga Farg‘ona yordam bergan. 739-yilda Arslon Tarxon ismli turk Farg'onani bosib oldi. Biroq, ayni vaqtda Farg‘onaga umaviylar sarkardasi Muhammad ibn Xolid Azdiy bostirib kirildi. Shunga qaramay, Farg‘ona ixshidlari hanuzgacha manbalarda tilga olinadi. Farg'ona 740-yilda Nasr ibn Sayyor ismli yana bir umaviy sarkardasi tomonidan vayron qilingan. 750-yilda Umaviylar xalifaligi quladi, uning oʻrniga Abbosiylar xalifaligi paydo boʻldi. Fargʻona 751-yilda Talas jangida Xitoy tomoniga qoʻshildi. Shunga qaramay Fargʻona 715-yildan 700-yillarning oxirigacha arablar nazoratidan chetda qoldi.

Somoniylar amirligi

819-yilda Xuroson hokimi Hasan ibn Abbod somoniylar shahzodasi Ahmad ibn Asadni Fargʻona hukmdori etib tayinladi, shu tariqa qadimgi sulola barham topdi.

Hukmdorlar

Fargʻona (Boxon) (taxminan 180-770-yillar)

Fargʻona (taxminan 630-770-yillar)

Poytaxti: Koson. Unvoni: ixshid, tarxon .

Yana qarang

Manbalar

Adabiyot

uz.wikipedia.org