Fabergé tuxumi

Faberge tuxumi (ruscha: яйцо Фаберже́) - Rossiyaning Sankt-Peterburg shahridagi House of Fabergé zargarlik firmasi tomonidan yaratilgan marvarid tuxumlardir. Jami 69 ta tuxum yaratilib, ulardan 57 tasi bugungi kungacha saqlanib qolgan. Deyarli barchasi 1885—1917-yillarda Piter Karl Faberge nazorati ostida ishlab chiqarilgan. Eng mashhurlari 52 ta "Imperial" tuxumlar bo'lib, ulardan 46 tasi saqlanib qolgan. Ushbu tuxumlar rus podsholari Aleksandr III va Nikolay II uchun ularning xotinlari va onalariga Pasxa sovg'asi sifatida taqdim qilingan. Faberge tuxumlari millionlab dollarga baholanadi va boylik timsoliga aylangan.

Tarixi

Faberge uyi 1842-yilda Rossiyaning Sankt-Peterburg shahrida Gustav Faberge tomonidan tashkil etilgan. Faberge tuxumi keyinchalik uning o'g'li Piter Karl Faberge tomonidan mahsulotlar qatoriga qo'shildi.

1885-yilgacha podshoh Aleksandr III xotini imperatritsa Mariya Fedorovnaga zargarlik buyumlari bilan bezatilgan Pasxa tuxumlarini berdi. 1883-yilda Pasxa bayramida, uning toj kiyishidan oldin, Aleksandr III va Mariya Fedorovnaga tuxum berildi. Ulardan birida kumush xanjar va ikkita bosh suyagi bor edi. Tuxumda “Masih tirildi” va “Bizni ezib tashlashingiz mumkin, lekin biz nigilistlar qayta tirilamiz!” degan yozuvlar yozilgan edi.

1885-yil Pasxa bayrami oldidan Aleksandr III ning ukasi Buyuk Gertsog Vladimir Aleksandrovich Piter Karl Fabergega marvarid tuxumini yaratishni taklif qildi. Ushbu turdagi tuxum XVIII asrda Daniya qirollik kolleksiyasi uchun tayyorlangan fil suyagi tovuq tuxumidan namuna olgan deb ishoniladi. U tovuq tuxumi sifatida tanilgan, 2,5 dyuymli tashqi emal qobig'i va o'rtasida oltin tasmasi bor. Tuxum ochilib, ichida oltin "sarig'i" paydo bo'ladi. U ochilib, oltin somonda o'tirgan oltin tovuq ko'rinadi. Ichida imperator tojining miniatyura olmos nusxasi va yoqutdan yasalgan marjon mavjud. Lekin bu ikki element yoʻqolgan. Ushbu buyum 1885-yil 1-mayda podshohga berildi. Tuxumning narxi 4151 rubl edi. Olti hafta o'tgach, podshoh Fabergeni Imperator hukumati ta'minotchisi lavozimiga tayinladi.

Mariya bu sovg'adan juda xursand bo'lib, Aleksandr Fabergeni "Imperator tojiga maxsus tayinlangan zargar" etib tayinladi va keyingi yili yana bir tuxumni buyurtma qildi. Shundan so'ng, Peter Carl Fabergéga (Piter Karl Faberge) kelajakdagi imperator Pasxa tuxumlarini loyihalash uchun to'liq erkinlik berildi va ularning dizayni yanada murakkablashdi. Faberge oilasining ma'lumotlariga ko'ra, hatto podshoh ham ular qanday shaklda bo'lishini bilmas edi. Ularga qo'yiladigan yagona talab - har biri ajabtovur va o'ziga xos bo'lishi kerak edi. Faberge dastlabki dizaynni tasdiqlaganidan so'ng, ishni hunarmandlar jamoasi amalga oshirdi. Hunarmandlar jamoasida Maykl Perxin, Henrik Vigström va Erik August Kollin ham bor edi.

1894-yil 1-noyabrda Aleksandr III vafotidan soʻng uning oʻgʻli Nikolay II xotini Aleksandra Fedorovnaga va onasi Mariya Fedorovnaga Faberge tuxumini sovgʻa qildi. Manbalar shuni ko'rsatadiki, 50 ta imperator Pasxa tuxumidan 20 tasi xotiniga, 30 tasi onasiga berilgan. Tuxum har yili, 1904 va 1905-yildagi rus-yapon urushi davridan tashqari, ishlab chiqarilgan.

Imperator tuxumlari katta shuhrat qozongan. Faberge bir nechta xususiy mijozlar uchun, jumladan Marlboro gertsoginyasi, Rotshildlar oilasi va Yusupovlar uchun xuddi shunday tuxum ishlab chiqarish topshirig'ini olgan. Faberge, shuningdek, sanoatchi Aleksandr Kelch uchun o'n ikkita tuxum tayyorlash buyurtmasini oldi. Ammo ulardan taxminan yettitasi tugallangan.

Inqilob va 1918-yilda Sankt-Peterburgdagi Faberge ustaxonasi bolsheviklar tomonidan milliylashtirilgach, Faberge oilasi Rossiyani tark etdi. Fabergé savdo belgisi o'shandan beri bir necha bor sotilgan va bir nechta kompaniyalar Fabergé nomidan foydalanib, tuxum bilan bog'liq mahsulotlarni chakana narxlarda sotgan. 1998-yildan 2009-yilgacha Viktor Mayer zargarlik kompaniyasi Unilever litsenziyasi bo'yicha ruxsat berilgan Fabergé tuxumlarini cheklangan miqdorda ishlab chiqargan. Savdo belgisi hozirda tuxum shaklidagi zargarlik buyumlarini ishlab chiqaruvchi Fabergé Limited kompaniyasiga tegishli.

Tuxumlar ro'yxati

Faberge imperator Pasxa tuxumlari ro'yxati

Quyida imperator oilasi uchun tayyorlangan tuxumlarning xronologiyasi keltirilgan. Tuxumlar yaratilish davriga ko'ra joylashtirilgan. Avvalgi xronologiyada Moviy ilon soati tuxumi 1887-yilga to'g'ri kelgan va 1895-yilgi tuxum o'n ikki monogramli tuxum sifatida aniqlangan. Ilgari yo'qolgan Uchinchi Imperial Pasxa tuxumining topilishi quyidagi xronologiyani tasdiqlaydi.

Kelch tuxumlari ro'yxati

Faberge, shuningdek, Sibir oltin konining sanoatchisi Aleksandr Ferdinandovich Kelchdan rafiqasi Barbara (Varvara) Kelch-Bazanovaga sovg'a qilish uchun tuxum tayyorlash buyurtmasini oldi. Uning ustaxonasi tomonidan ishlab chiqarilganligi sababli ular ham "Faberge tuxumlari" deb nomlangan bo'lsa-da, bu tuxumlar imperator tuxumlari kabi murakkab emas edi va dizayn jihatidan noyob emas edi. Ular ko'pchilik boshqa tuxumlarning nusxalari edi.

Boshqa Faberge tuxumlari

Tuxumlarning joylashuvi

Ma'lum bo'lgan 69 ta Faberge tuxumidan 57 tasi hozirgi kungacha saqlanib qolgan. Imperator Pasxa tuxumlarining o'ntasi Moskvadagi Kreml qurol-yarog' muzeyida namoyish etilgan. Yetkazib berilgan 50 ta imperator tuxumidan 44 tasi saqlanib qolgan va yoʻqolgan olti tuxumdan uchtasining fotosuratlari mavjud. Ular 1903-yilgi Daniya qirollik tuxumi, 1909-yilgi Aleksandr III esdalik tuxumi va 1889-yilgi nesesser tuxumi. Yo'qolgan Uchinchi Imperial Pasxa tuxumi 1887-yilda AQShda topilgan va Wartski tomonidan shaxsiy kolleksiya uchun sotib olingan. Yo'qolgan 6 ta imperator tuxumining barchasi Mariya Fedorovnaga tegishli edi.

Rus inqilobidan keyin bolsheviklar Faberge uyini milliylashtirdilar va Faberge oilasi Shveysariyaga qochib ketdi. U yerda 1920-yilda Piter Karl Faberge vafot etdi. Imperator oilasining saroylari talon-toroj qilindi va ularning xazinalari Vladimir Lenin buyrug'i bilan Kreml qurol-yaroq palatasiga ko'chirildi.

Ko'proq xorijiy valyutaga ega bo'lish istagida Iosif Stalin 1927-yilda Agathon Karl Teodor Faberge tomonidan baholangan tuxumlarning ko'pini sotgan. 1930—1933-yillarda Rossiyani 14 ta imperator tuxumi tark etdi. Tuxumlarning ko'p qismi Armand Hammerga (Occidental Petroleum prezidenti va otasi Amerika Qo'shma Shtatlari Kommunistik partiyasining asoschisi bo'lgan Leninning shaxsiy do'sti) va London antikvari Wartski sotuvchisi Emanuel Snowmanga sotilgan.

Kreml qurol-yarog'idagi to'plamdan so'ng, Faberge tuxumlarining eng katta zahirasi Malkolm Forbes tomonidan yig'ildi va Nyu-Yorkda namoyish etildi. Jami to'qqiz tuxum va taxminan 180 ta Faberge buyumlaridan iborat kolleksiya 2004-yil fevral oyida Forbes merosxo'rlari tomonidan Sotheby's auktsioniga qo'yilishi kerak edi. Biroq, kim oshdi savdosi boshlanishidan oldin, kolleksiya oligarx Viktor Vekselberg tomonidan to'liq sotib olindi. 2013-yilda BBC Four hujjatli filmida Vekselberg to'qqizta Faberge tuxumini sotib olish uchun 100 million dollardan sal koʻproq pul sarflaganini ma'lum qildi. Oligarx ularni hech qachon o'z uyida namoyish qilmagani va ularni Rossiya tarixi va madaniyati uchun muhim bo'lganligi uchun sotib olganini, ular dunyodagi eng yaxshi zargarlik san'ati asarlari ekanligiga ishonishini aytdi. Oʻsha BBC hujjatli filmida Vekselberg oʻzining kollektsiyasidagi tuxumlar namoyish etiladigan muzey ochishni rejalashtirayotganini aytdi. Muzey 2013-yil 19-noyabrda Rossiyaning Sankt-Peterburg shahrida Faberge xususiy muzeyi sifatida ochildi.

2007-yil noyabr oyida Christie's auksion uyi tomonidan Rotshild tuxumi nomini olgan Faberge soati auksionda 8,9 million funt sterlingga (16,5 million dollar) (komissiya bilan birga) sotildi. Tuxumning narxi uchta auksion rekordini o'rnatdi: u kim oshdi savdosida sotilgan eng qimmat rus soati va Faberge ob'ekti bo'lib, undan oldin 2002-yilda 1913-yil qish tuxumi 9,6 mln dollarga sotilgan edi.

1989-yilda San-Diego san'at festivali doirasida 26 ta Faberge tuxumi San-Diego san'at muzeyida namoyish qilish uchun ijaraga berilgan. Bu Rossiya inqilobidan keyingi Faberge tuxumlarining eng katta ko'rgazmasi edi. Tuxumlarning sakkiztasi Kremldan, toʻqqiztasi Forbes kolleksiyasidan, uchtasi Yangi Orlean sanʼat muzeyidan, ikkitasi Qirollik kolleksiyasidan, bittasi Klivlend san'at muzeyidan va uchtasi shaxsiy kolleksiyalardan olingan.

"Imperial" tuxumlarining joylashuvi

Kelch tuxumlarining joylashishi

Boshqa tuxumlarning joylashishi

Ommaviy madaniyatda

Faberge tuxumlari san'at olamida va madaniyatda mashhur kult maqomiga ega bo'ldi. Ko'rgazmalar, filmlar, teleseriallar, hujjatli filmlar, multfilmlar, nashrlar va yangiliklarda namoyish etilib, ularga qiziqish davom etmoqda. Ular Romanovlar sulolasi va Rossiya imperiyasining ulug'vorligi, kuchi va boyligining timsoliga aylangan.

Shunday qilib, ular "Oktopussi" (1983), "Janob Belvedere" ("Strike" epizodi, 1985), "O'g'rilar orasidagi sevgi" (1987), "U yozgan qotillik" kabi bir nechta filmlar va teleseriallarda syujetning bir qismi bo'lgan. "An Egg to Die For" (1994), The Simpsons epizodi " "Round Springfild" (1995) [bunda jazz musiqachisi Bleeding Gums Merfi Faberge tuxumini sotib olishga moyilligi haqida gapiradi], Case Closed: The Last Wizard of the Century (1999), Buyurtma (2001), "M.I.A."dagi Relic Hunter epizodi (2001), Okeanning o'n ikkisi (2004), Simpsonlar epizodlari "Qizil qalpoqli Mamaslarning oxirgisi" (2005), Qalin o'g'rilar (2009), 2010-yilgi Leverage ("Zanzibar Marketplace Job") teleseriali, Amerikalik ota! epizodi "Smit uchun Jons" (2010), The Intouchables (2011), Hustle epizodi "Eat Yourself Slender" (2012), Scooby Du! Mystery Incorporated epizodi "The House of the Nightmare Witch" (2012), Person of Interest epizod "Search and Destroy" (2015), Imperial Eight (2015), Britaniya kriminal dramasi Peaky Blinders ("Lilies" Vodiy tuxumi, 2016-yilning 3-mavsumi, 6-qismi, “Moskva” epizodi (2016), Oʻyin kechasi (2018), “Ikki paporotnik oʻrtasida: film” ( 2019), Eurovision qoʻshiq tanlovi: Olov dostonining hikoyasi (2020), Lyupin (2021) va Bhamakalapam (2022) kabilarda faberge tuxumlari ko'rsatilgan.

Danielle Stilning 1988-yilgi "Zoya " romanida Faberge tuxumi zodagon oilaning qolgan ikki a'zosining esdaligi sifatida ko'rsatilgan. 2011-yilgi raqamli karta o'yini Cabals: Magic & Battle Cards to'plam kartasi sifatida Fabergé tuxumini taqdim etadi. 2017-yilda vizual rassom Jonatan Monagan Baltimordagi Uolters san'at muzeyida Faberge tuxumlarini kulgili va syurreal tarzda qayta talqin qilgan bir qator raqamli nashrlarni namoyish etdi.

MJ Rosening 2021-yilgi "So'nggi Tiara " romanida bosh qahramon marhum onasining kvartirasida Faberge tiarasini topadi. Bu kashfiyot uni tiara qanday qilib onasining qo'liga o'tganini va uning otasi Faberge ishchisi ekanligini bilish uchun sayohatga boshlaydi.