Ennox mobil
ExxonMobil Korporatsiyasi (odatda, Exxon deb qisqartiriladi) – Amerikaning koʻp millatli neft va gaz korporatsiyasi va Jon D.Rokfellerga tegishli Standard Oil kompaniyasining eng yirik avlodi. 1999-yilda Exxon va Mobil kompaniyalari qoʻshilishi natijasida oʻzining hozirgi nomini olgan boʻlib, u butun neft va gaz sanoati boʻylab vertikal ravishda birlashtirilgan hamda uning tarkibida plastmassa, sintetik kauchuk va boshqa kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqaradigan kimyoviy boʻlinma ham faoliyat yuritadi. ExxonMobil shtab-kvartirasi Xyustonning Spring chekkasida, Texas shtatida joylashgan boʻlsa-da, rasmiy ravishda Nyu-Jersi shtatida faoliyat olib boradi.
Nyu-Jersidagi Standard Oil kompaniyasidan (yoki qisqacha Jersey Standard) tashkil topgan boʻlib, u parchalanishidan oldin barcha Standard Oilni samarali nazorat qilgan korporativ tashkilotdir. Jersey Standard yana bir Standard Oil avlodi va uning boʻlajak qoʻshilish hamkori Nyu-Yorkdagi Standard Oil Company (Socony) bilan birga hamda keng hamkorlikda oʻsdi. Ularning ikkalasi ham Humble Oil (Jersey Standard bilan birlashgan) singari boshqa uchinchi kompaniya bilan qoʻshilish natijasida kattalashdi. Ikkala kompaniya ham 1960-yillarda va 1970-yillarning boshlarida rebrendingdan oʻtdi. 1999-yilda birlashish vaqtida Jersey Standard Exxon nomi bilan, Socony esa Mobil nomi bilan tanildi. Exxon va Mobil oʻrtasidagi qoʻshilish kelishuvida Exxon Mobilni sotib olishi va ExxonMobil nomini oʻzgartirishi, Mobil kompaniyasining bosh direktori kompaniya raisining oʻrinbosari boʻlishi kerak edi.
ExxonMobil dunyodagi eng yirik va kuchli kompaniyalardan biridir. ExxonMobil birlashganidan buyon daromadlari boʻyicha birinchi oʻrindan oʻninchi oʻrindagi yirik kompaniyaga aylanib qoldi va har qanday kompaniya ichida eng katta bozor kapitallashuviga erishdi. 2023-yil holatiga koʻra, Fortune 500da eʼlon qilingan eng soʻnggi reytingda ExxonMobil Fortune Global 500 reytingida uchinchi va oʻn ikkinchi oʻrinni egallagan. ExxonMobil dunyodagi eng yirik investorga tegishli neft kompaniyasi, shtab-kvartirasi Gʻarb dunyosida joylashgan eng yirik neft kompaniyasi va ishlab chiqarish hamda bozor qiymati boʻyicha Big Oil kompaniyalarining eng yirigi hisoblanadi. 2016-yil oxirida ExxonMobilning zaxiralari 20 milliard BOE (neft barrelining ekvivalenti)ni tashkil etdi va 2007-yildagi ishlab chiqarish sur’atlari 14 yildan ortiq davom etishi kutilmoqda. 4,9 million barrel (780 000 m³) sutkalik umumiy qayta ishlash quvvatiga ega boʻlgan 21 ta neftni qayta ishlash zavodi bilan ExxonMobil dunyodagi ikkinchi yirik neftni qayta ishlash zavodi hisoblanadi. U Sinopec kompaniyasidan keyingi oʻrinda turadi. Kompaniya aksiyalarining taxminan 55,56 foizi muassasalarga tegishli boʻlib, ularning 2019-yil holatiga koʻra eng yiriklari The Vanguard Group (8,15%), BlackRock (6,61%) va State Street Corporation (4,83%) edi.
Tarixi
ExxonMobilning kelib chiqishi 1866-yilda tashkil etilgan Vakuum neft kompaniyasiga borib taqaladi.
Vakuum Oil keyinchalik 1879-yilda Standard Oil tomonidan sotib olindi. 1911-yilda tarqatib yuborilganidan keyin Standard Companydan ajralib chiqdi va keyinchalik Nyu-Yorkdagi Standard Oil kompaniyasiga (Socony) birlashtirildi. 1911-yilda tarqatib yuborilgandan soʻng, Standard Oil oʻzining Nyu-Jersidagi shoʻba korxonasi orqali ishlashni davom ettirdi va Jersey Standardiga qisqartirildi. U Amerika Qoʻshma Shtatlari sharqidagi Standard Oil nomini saqlab qoldi. Jersey Standard 1930-yillarda Humble Oilni sotib olishi orqali rivojlandi va dunyodagi yetakchi neft kompaniyasiga aylandi. Kompaniyaning Qoʻshma Shtatlarda Standard Oil nomining yoʻqligi bois, barcha brendlarini bitta nom ostida birlashtirish maqsadida oʻz nomini oʻzgartirishni talab qildi. 1972-yilda u oʻzini Exxon deb nomlashni maʼqul koʻrdi va uchta alohida brenddan foydalanishda davom etdi, bular: Esso, Enco va Esso.
1998-yilda ikkala kompaniya ExxonMobilni tashkil qilish uchun birlashishga kelishib oldilar va bitim 1999-yil 30-noyabrda tugatildi. Ikki kompaniya neft narxining pastligi va Pemex kabi AQShdan tashqaridagi boshqa davlat neft kompaniyalari bilan yaxshiroq raqobatlasha olish qobiliyatini namoyish etdi. Shartnomaga koʻra, ikki kompaniya samarali tarzda birlashtirildi va yangi kompaniya nomi har ikki kompaniyaning oldingi nomlarini oʻz ichiga oldi. Biroq, bu birlashish natijasida Exxon yangi kompaniya yaratish oʻrniga Mobilni sotib oldi.
Operatsiyalar
ExxonMobil dunyodagi neftning taxminan 3% va energiyaning taxminan 2% ni ishlab chiqaradigan energetika sektoridagi eng yirik nodavlat kompaniya hisoblanadi.
ExxonMobil bir qator global operatsion segmentlarga vertikal ravishda birlashtirilgan. Ushbu boʻlinmalar mos yozuvlar uchun uchta toifaga boʻlingan, ammo kompaniyaning ko'mir va minerallar kabi bir nechta mustaqil boʻlinmalari ham mavjud. Shuningdek, u XTO Energy va SeaRiver Maritime kabi yuzlab kichik shoʻba korxonalarga ega. ExxonMobil, shuningdek, Imperial Oil kompaniyasining aksariyat ulushlariga ham egalik qiladi.
Moliyaviy maʼlumotlar
Fortune Global 500 maʼlumotlariga koʻra, ExxonMobil 2017-yilgi daromad boʻyicha ikkinchi yirik kompaniya, ikkinchi yirik ommaviy korporatsiya va Qoʻshma Shtatlardagi eng yirik neft kompaniyasi hisoblangan. 2020-moliya yilida ExxonMobil 22,4 milliard dollar zarar koʻrdi, yillik daromadi 181,5 milliard AQSh dollarini tashkil etdi, bu avvalgi moliyaviy siklga nisbatan 31,5 foizga kamaygan edi.
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org