Emmanuel Kant
Immanuil Kant (1724-1804 yy) - nemis mumtoz falsafasining asoschisi bo‘lib, falsafiy fikr taraqqiyotini yangi bosqichga ko‘targan mutafakkirdir.
Asarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tanqidgacha davr: «Osmonning eng umumiy tarixi va nazariyasi», «Zilzila sabablari haqida», «Shamollar nazariyasi», «Fizik monadologiya», «Metafizik bilishning dastlabki prinsiplarini yangicha yoritish», «Go‘zallik va yuksaklik hissiyotlarini kuzatish» va boshq.
Tanqidiy davr
«Sof aqlni tanqid», «Amaliy aqlni tanqid», «Mulohaza layoqatini tanqid», «Axloq metafizikasi asoslari», «Boqiy dunyo siri».
Falsafiy qarashlari
Kant nemis xalqi va nemis falsafasi tarixidagina emas, balki insoniyat va jahon madaniyati tarixida buyuk siymo hisoblanadi. Kant birinchi bo'lib bilish nazariyasini izchil va chuqur fikrlash asosida o‘rgandi. Bilish nazariyasining ontologik jihatdan asoslab berdi. Natijada falsafada o‘ziga xos inqilob qildi. Kant bilish masalalarini o‘ziga xos qonuniyat asosida davom etadigan inson faoliyati sifatida o‘rgandi. U bilishda bilayotgan subyektning o‘ziga xosligiga asosiy omil sifatida qaradi. Chunki bilish usullari, modellar va jarayonlarning belgilovchisi ham o‘sha bilayotgan shaxsdir.Kant bilish subyektining tizimini tahlil qilar ekan, unga XVIII asr faylasuflari singari yangilanishlarning sababinigina aniqlash nuqtayi nazaridan emas, balki haqiqiy, to‘g‘ri bilimlarning mohiyati nuqtayi nazaridan qaradi. U subyektning o‘zi ikki: empirik va transsendental daraja, qatlamdan iborat, deb ko‘rsatdi. Empirik qatlamga inson ruhiy holatining individual tomonini, transsendentalga umuman insonga tegishli, umumiy tushunchalarni kiritdi.
Adabiyotlar
G'arb falsafasi tarixi. Toshkent 2018
uz.wikipedia.org