DURADGORLIK ASBOBLARI
DURADGORLIK ASBOBLARI — yog’ochni qayta ishlash uchun mo’ljallangan dastaki yoki mexanik asboblar. Duradgorlik asboblari, asosan, randalash, arralash, parmalasho’yish, o’lchash-belgilash va yordamchi asboblarga bo’linadi. Yog’och randalashda randaning quyidagi xillari ishlatiladi. Sherxebel — yog’ochni bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda dastlabki dag’al randalash uchun ishlatiladigan, po’lat keskichi yarim aylana shaklli ensiz randa. Oddiy randa, arralangan va sherxebel bilan randalangan yog’och ustidan ishlov berishda qo’llaniladi. Po’lat keskichining tig’i to’g’ri va enli bo’ladi. Keskich randaning tagi (kafti) bilan 45— 50° burchak tashkil etadi. Payraha sindirgichli randa, yog’och sirtini uzil-kesil silliqlash uchun qo’llaniladi. Po’lat keskichiga o’tmas uchli “tilcha” mahkamlanadi. “Tilcha” payrahalarni sindirib turadi. Japs randa (fuganka), katta yuza va uzun qirralarni uzil-kesil randalashda qo’llaniladi 4). Shliftik — ikki keskichli kalta randa. Oldingi randalashdan qolgan notekisliklarni yo’qotish uchun ishlatiladi. Tsinubel, ishlov berilgan yuzalarda mayda g’o’dirliklar hosil qilish uchun ishlatiladi. Po’lat keskichi mayda tishli qilib yasaladi, 5). Metall asosli randa— randalarning takomillashgan xili. Po’lat keskichi bolg’a bilan urmasdan mahkamlanadi. Randaning quyidagi xillari profilli (naqshdor) yuzalarni randalashda ishlatiladi. Bukri randa (Gorbach), yog’och asosining kafti bo’ylama yo’nalishda botiq yoki qabariq bo’lib, egri yuzalarni randalashda ishlatiladi. Konish randa (zenzubel) — asosi baland va ensiz, keskichi kurakcha shaklli randa. Detal chekkalaridan chorak va tirnok, (fals)lar ochish hamda tozalashda qo’llaniladi. Falsgobel — taxtada tirnoq va choraklar ochish uchun ishlatiladigan randa. Keskichi bitta bo’ladi. Gratobel — falsgobelning bir turi. U bilan ko’nadalang kesimi uchburchak shaklli tirnoq ochiladi. Shpuntubel (paznik), taxta yonlari yoki yuzasida to’g’ri burchakli o’yiq (shpunt) ochish uchun ishlatiladigan randa. Unda bir-biriga vint bilan birlashtirilgan ikkita asos bor. Qo’shquloq randa (gruntubel), asosiga ikkita dasta o’rnatilgan, keskichi bir tig’li; ilmoq shaklli, trapetsiya shaklida ochilgan o’yiqlarni tekislash va tozalash uchun ishlatiladi. Nov randa (kalevka), taxta chetlarida turli naqshli profillar ochish uchun ishlatiladi, 12). Yog’ochlarni arralashda sarjin arra, burch arra, dastarra hamda kalta arradan foydalaniladi. Yog’ochda uya, o’yiq va teshik o’yish uchun peroli markazlovchi Parma, qo’l Parma, chuqur parmalaydigan burg’i va iskana dan foydalaniladi. Duradgorlar yog’ochni yo’nish, tekislashda tesha, poytesha va boshqalardan foydalanishadi. Mexanik qirqish asboblariga turli elektr arralar, masalan, zanjirli elektr arra; diskli elektr arra, elektr randa va freza, silliqlash stanoklari hamda kombinatsiyalangan (arralaydigan, frezalaydigan va parmalaydigan) stanoklar kiradi. O’lchash – belgilash asboblariga Ruletka, metr, burchaklik — go’niya, krontsirkul, reysmus, vaterpas, shovin, shtangentsirkul, mikrometr va boshqalar kiradi. Yordamchi asboblar egov, bolg’a, ombur, qirqqich (kusachka), yassi ombur, gayka kalitlari va otvyortka, shuningdek, yog’och bolg’alardan iborat. Ad.: Gurvich A. O., Duradgorlik ishlari, T., 1966.
Manba
O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi
Uzpedia.uz