Dmitriy Kabalevskiy

Dmitry Borisovich Kabalevsky (ruscha: Dmitriy Borisovich Kabalevskiy; 30-dekabr [O.S. 17-dekabr] 1904 - 1987-yil 14-fevral) — bastakor, rus oʻqituvchisi.

U Moskvada Sovet kompozitorlari uyushmasini tashkil etishga yordam berdi va hayoti davomida uning yetakchi vakillaridan biri boʻlib qoldi. U pianino musiqasi va kamera musiqasining sermahsul bastakori edi. Uning koʻp pianino asarlari Vladimir Horowitz tomonidan ijro etilgan. U Gʻarbiy Yevropada oʻzining ikkinchi simfoniyasi bilan mashhur edi. „Komediyachilar syuitasi“ dan "Komediyachilarning galopi", Op. 26 va uning uchinchi fortepiano kontserti.

Hayot yoʻli

Kabalevskiy 1904-yilda Sankt-Peterburgda tugʻilgan. Ammo yoshligida oilasi bilan Moskvaga koʻchib ketishgan. Uning otasi matematik boʻlgan va uni matematikani oʻrganishga undagan, lekin u yoshligidan sanʼatga qiziqishi baland boʻlgan. Moskvadagi Akademik musiqa texnikumida tahsil olib,1922-yilda uni tamomlagan. Keyin u Vasiliy Selivanov bilan birga oʻqishni davom ettirdi. 1925-yilda u Moskva konservatoriyasida oʻqishni davom ettirdi. U yerda dastlab Georgiy Katuar, keyin esa Nikolay Myaskovskiy va Aleksandr Goldenvayzer bilan pianino chalishni oʻrgandi. 26 yoshida uning kompozitsiyalari roʻyxatiga torli kvartet,Op.8, Pianino kontserti,Op.9, Sakkizta bolalar qoʻshigʻi,Op.17 va yakkaxon fortepiano uchun turli asarlar yaratdi. 1925-yilda u ACM modernizmi va RAPMning utilitar „agitprop“musiqasi oʻrtasidagi tafovutni bartaraf etishga qaratilgan Moskva konservatoriyasiga qarashli PROKULL (Talaba bastakorlarining ishlab chiqarish jamoasi)ga qoʻshildi. 1932-yilda Moskva konservatoriyasiga katta oʻqituvchi, 1939-yilga kelib esa toʻlaqonli professor lavozimiga tayinlangan. U Butun ittifoq radiosida musiqa tanqidchisi, „Sovetskaya musiqa“ va „Muzgiz“nashriyotida muharrir boʻlib ishlagan.

Kabalevskiy koʻp jihatdan sermahsul bastakor boʻlgan. U simfoniyalar, kontsertlar, operalar, baletlar, kamera asarlari, qoʻshiqlar, teatrlar, filmlar partituralari, bolalar uchun va proletariat uchun baʼzi asarlar yozgan. 1930-yillarda u tovushli filmlarning yangi janri uchun musiqa yozgan(Shostakovich va Prokofyev ham ushbu janr uchun musiqalar yozgan), uning baʼzi bir musiqalari oʻz-oʻzidan tan olingan. Biroq, uning musiqa sanʼati olamiga qoʻshgan eng katta hissasi bolalarni musiqa bilan bogʻlash boʻyicha doimiy saʼy-harakatlari edi. 1925—1926-yillarda u davlat maktabida fortepiano oʻqituvchisi boʻlib ishlagan va bolalarning musiqa oʻrganishi uchun kerakli material yoʻqligidan hayratda qolgan. U bolalarga texnik qiyinchiliklarni yengib oʻtishga va shu bilan birga ularning didini shakllantirishga imkon beradigan oson asarlar yozishga kirishdi. Uning musiqasi bolalarning texnik mahorati va kattalar estetikasi oʻrtasidagi tafovutni bartaraf etishga qaratilgan. Shuningdek, u 1988- yilda Qoʻshma Shtatlarda „Musiqa va taʼlim: Musiqiy taʼlim haqida kompozitor yozadi“ deb nomlangan kitob yozgan.

U 1940-yilda Kommunistik partiya safiga qabul qilingan va 1941-yilda musiqiy mahorati uchun Sovet hukumati tomonidan „Shon-sharaf“ medali bilan taqdirlangan. 1948- yilda Andrei Zhdanov sovet musiqasining yoʻnalishlari va oʻzgarishlari toʻgʻrisidagi qarorini eʼlon qilganida, Kabalevskiy dastlab nomidagilar roʻyxati tarkibida edi. Formalizmda eng koʻp aybdor boʻlgan bastakorlar, lekin rasmiy doiralardagi aloqalari tufayli uning nomi olib tashlandi. Boshqa bir nazariyaga koʻra, Kabalevskiyning nomi faqat Sovet kompozitorlari uyushmasi rahbariyatidagi mavqei tufayli roʻyxatda boʻlgan ekan.

Uning kompozitor sifatidagi anʼanaviy pozitsiyasi, oʻzining tarbiyaviy faoliyatida ifodalangan kuchli fuqarolik burchi bilan uygʻunlashib ketdi. Uni Sovet tuzumiga sevib qoʻydi va 1972-yilda Lenin mukofoti va Sotsialistik Mehnat Qahramoni kabi faxriy unvonlar va mukofotlarning uzoq roʻyxatiga sazovor boʻldi. Bu uning koʻpgina zamonaviy bastakorlari qiyinchiliklarga duch kelgan sharoitlarda ijodiy ishlay olishidan dalolat beradi.

Umuman olganda, Kabalevskiy uygʻunlik nuqtai nazaridan oʻz zamondoshlari kabi sarguzashtli emas edi va anʼanaviy diatonizmni afzal koʻrdi.Kromatizm va major-minor oʻzaro bogʻliqligi Kabalevskiy asarlarida subdominantning muhim roli va uchdan birining tez-tez qoʻshilishi koʻplab rus bastakorlariga xos xususiyatdir. Uning shakldan foydalanishi asosan anʼanaviy, chunki u nosimmetrik rondo yoki oʻzgaruvchan tuzilmalarni afzal koʻrgan.

Hamkasbi bastakor Sergey Prokofyevdan farqli oʻlaroq, Kabalevskiy sotsialistik realizm gʻoyalarini koʻrib chiqib, qabul qilgan. Uning urushdan keyingi asarlari „ommabop, yumshoq va muvaffaqiyatli“ sifatida tavsiflangan, garchi bu hukm oʻsha davrning boshqa koʻplab bastakorlariga nisbatan qoʻllanilgan.Kabalevskiyning baʼzi mashhur „yoshlik asarlari“ skripka kontserti va birinchi violonchel kontsertlariga tegishli. Kabalevskiy barcha musiqa janrlari uchun yozgan va sotsialistik realizm gʻoyalariga doimo sodiq edi. Kabalevskiy tez-tez chet elga sayohat qilgan. U Sovet tinchlikni himoya qilish qoʻmitasining aʼzosi, shuningdek, Sovet Ittifoqi va xorijiy mamlakatlar oʻrtasidagi doʻstlikni rivojlantirish vakili edi.

Manbalar

uz.wikipedia.org