Devisning Egri nazariyasi

Devisning Egri nazariyasi (inglizcha: Davies' J-curve) ― amerikalik sotsiolog Jeyms Devis tomonidan 1962-yilda „Amerika sotsiologik sharhi“ jurnalidagi „Inqilob nazariyasi tomon“ maqolasida ilgari surilgan printsipdir. Bu tamoyilga koʻra, inqiloblar odamlarda umid uygʻotgan yuksalish davri keskin pasayish bilan almashgan vaziyatda sodir boʻladi. Devisning taʼkidlashicha, odamlarni norozilikka olib keladigan narsa umidsizlik va ehtiyoj emas, balki davlatdagi farovonlik davrida hayotga boʻlgan talablarning ortishidir.

"Inqiloblar ob’ektiv iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning uzoq davri qarama-qarshi holatning qisqa davriga olib kelganda sodir boʻlishi mumkin. Shunda odamlar sub’ektiv ravishda katta kuch bilan erishilgan pozitsiyalarni yoʻqotishdan qoʻrqishadi; aynan shu ularga inqilobiy kayfiyat beradi"[2].

Jeyms Devis inqiloblarni „koʻproq mashhurlik va xalq qoʻllab-quvvatlashiga ega boʻlgan bir hukmron guruhni boshqasiga almashtirishga olib keladigan kuchli fuqarolik tartibsizliklari“ deb taʼriflagan. Siyosiy barqarorlik va beqarorlik, Devisning fikricha, pirovardida jamiyatdagi kayfiyatga bogʻliq. Norozi kambagʻallar qoʻzgʻolon koʻtarishi mumkin boʻlganidek, qanoatlangan boylar ham inqilobga borishi mumkin. "Inqiloblarga oziq-ovqat, tenglik yoki erkinlik bilan taʼminlashning „tegishli“ yoki „notoʻgʻri“ shartlarini moddiy taʼminlash emas, balki mana shu norozilik kayfiyati sabab boʻladi".

Devisning tamoyili inqiloblar va ijtimoiy norozilik tadqiqotchilari orasida keng qabul qilindi va qoʻllab-quvvatlandi.

Izdoshlari

Xuddi shunday fikrni A. de Tokvil „inqiloblar omma mutlaq maʼnoda yomonroq yashaganda emas, balki ularning ahvoli biroz yaxshilanganda, ammo umidlarning sezilarli darajada oshishiga olib kelganda yuzaga keladi“ degan.

Adabiyotlar

Yana qarang

Manbalar

uz.wikipedia.org