Demokratik kuchlar bloki (O‘zbekiston)
„Demokratik kuchlar bloki“ (oʻzbekcha: “Demokratik kuchlar bloki”) — Oʻzbekistonda 2005-yil 8-fevraldan 2019-yil 22-dekabrgacha mavjud boʻlgan siyosiy partiyalarning hozirda tugatilgan rasmiy parlament bloke (koalitsiyasi) hisoblanadi. 2014-2015-yillardagi parlament saylovlaridan keyin blokga ikki partiya — Oʻzbekiston Liberal-demokratik partiyasi (hukmron partiya) va „Milliy tiklanish“ demokratik partiyasi (deputatlar soni bo‘yicha ikkinchi o‘rinda bo‘lgan) aʼzo bo‘lgan. Blok deputatlarining umumiy soni O‘zbekiston parlamenti quyi palatasi — O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasidagi 150 o‘rindan 88 nafarini tashkil etgan. 2019-2020-yillardagi navbatdagi parlament saylovlaridan so‘ng aʼzolar o‘rtasidagi mafkuraviy kelishmovchiliklar tufayli blok tarqalib ketgan.
Blok tarixi va tarkibi
2004/2005-yilgi saylovlardan keyingi taʼlim jarayoni
2004-yil dekabrda (birinchi tur) va 2005-yil yanvarda (ikkinchi tur) Oʻzbekiston parlamenti quyi palatasi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasiga saylovlar boʻlib oʻtgan.
2005-yil 8-fevralda parlament „Demokratik kuchlar bloki“ tuzilganligini eʼlon qilgan. Siyosiy partiyalarni bloklarga birlashtirish masalasi asosiy qonun loyihalarini qabul qilishga taʼsir ko‘rsatish uchun parlamentda ko‘pchilik ovozga ega bo‘lish maqsadida amalga oshirilgan. Uning tarkibiga Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi ko‘pchilik o‘rinni (41 o‘rin) va hukmron partiya maqomini olgan O‘zbekiston Liberal-demokratik partiyasi hamda "Fidokorlar" milliy demokratik partiyasi, shuningdek, toʻrtinchi oʻrinda bo‘lgan "Adolat" sotsial-demokratik partiyasi kirgan. Shunday qilib, bu uch partiyaning 250 nafar deputatidan jami 69 nafari ushbu blokga aʼzo bo‘lgan.
Saylovda ikkinchi o‘rinni (28 o‘rin) egallagan O‘zbekiston Xalq demokratik partiyasi (XDP), beshinchi o‘rinni egallagan „Milliy tiklanish“ demokratik partiyasi (11 o‘rin) bilan birga o‘zini parlament muxolifati deb eʼlon qilgan. „Saylovchilarning tashabbus guruhidan deputatlar bloki“ sifatida saylangan qolgan 14 nafar deputatning aksariyati „Demokratik kuchlar bloki“dan tashqarida bo‘lgan, bir qismi betaraf qolib, yana bir qismi parlament muxolifati, yaʼni O‘zXDP safiga qo‘shilgan.
2008-yil 20-iyun kuni „Milliy tiklanish“ demokratik partiyasi va „Fidokorlar“ milliy demokratik partiyasining qo‘shma qurultoyi bo‘lib o‘tgan va unda partiyalarning birlashishi to‘g‘risida eʼlon qilinib, yagona „Milliy tiklanish“ demokratik partiyasi nomi ostida birlashgan. „Fidokorlar“ milliy demokratik partiyasining sobiq rahbari birlashgan partiya yetakchisi etib saylangan. Shu tariqa, „Milliy tiklanish“ demokratik partiyasi deputatlari soni 11 nafardan 29 nafarga ko‘paygan. „Demokratik kuchlar bloki“ aʼzolari ham uch nafarga ko‘payib, endilikda ularning soni 80 nafarni tashkil etgan. Parlament muxolifatida faqat O‘zXDP qolgan.
2009/2010-yilgi saylovdan keyingi vaziyat
2009/2010-yillardagi navbatdagi parlament saylovlaridan so‘ng partiyalar tarkibi va o‘rnida jiddiy o‘zgarishlar ro‘y bo‘lmagan, „Demokratik kuchlar bloki“ o‘sha uch partiya tomonidan (biroq, endi aʼzolar soni 103 nafar deputatni tashkil etgan) qayta tuzilgan. Saylovda yana ikkinchi o‘rinni egallagan O‘zXDP 32 nafar deputati bilan parlament muxolifati bo‘lish huquqiga ega bo‘lgan. Parlamentga kirgan O‘zbekiston Ekologik harakati (15 deputatlik kvota asosida) betaraf qolgan. Bu saylovda „saylovchilar tashabbuskor guruhlaridan deputatlar saylash“ amaliyotiga chek qo‘yilgan.
2014/2015-yilgi saylovdan keyingi vaziyat
2014/2015-yillardagi navbatdagi parlament saylovlaridan so‘ng partiyalar tarkibida, O‘zXDPning ikkinchi o‘rindan uchinchi o‘ringa ko‘chirilishidan boshqa sezilarli o‘zgarishlar kuzatilmagan. Bu davrga kelib ikkinchi o‘rinni „Milliy tiklanish“ demokratik partiyasi egallagan. Saylov natijalari eʼlon qilingandan so‘ng darhol „Demokratik kuchlar bloki“ deputatlari soni 150 nafardan 108 nafarga tushib ketgan. Blok 2015-yil 14-martda qayta tuzilgan. 2015-yil 16-mart kuni „Adolat“ sotsial-demokratik partiyasi blokga kiruvchi partiyalarning ijtimoiy-siyosiy dasturlarida kelishmovchiliklar yuzaga kelganligi sababli Demokratik kuchlar bloki tarkibidan chiqishini eʼlon qilgan. O‘zXDP (27 deputat) bilan birga „Adolat“ sotsial-demokratik partiyasi (20 deputat) ham o‘zini parlament muxolifati deb eʼlon qilgan. Kvota bo‘yicha 15 deputatlik o‘rinlarini olgan O‘zbekiston Ekologik harakati yana betaraf qolgan. Demokratik kuchlar blokida ikki partiya — O‘zbekiston Liberal-demokratik partiyasi (52 deputat) va „Milliy tiklanish“ demokratik partiyasidan (36 deputat) — jami 88 nafar deputat qolgan.
2019/2020-yilgi saylovlardan keyin
Saylov kampaniyasi davomida ham, 2019/2020-yilgi navbatdagi parlament saylovlaridan keyin ham O‘zLiDeP ham, „Milliy Tiklanish“ demokratik partiyasi ham „Demokratik kuchlar bloki“ning kelajagi haqida rasmiy bayonot yoki izoh bermagan, hozirda blok mamlakatdagi ikki yetakchi partiya oʻrtasidagi mafkuraviy tafovutlar tufayli tarqatib yuborilgan.
Manbalar
uz.wikipedia.org