Churlu Mamut
Mamut Yusufovich Churlu (1946-yil 1-mart, Farg'ona) — sovet, ukrain va rus rassomi, sanʼat ustasi, asli qrim tatarlaridan boʻlgan fotograf. Ukrainada xizmat koʻrsatgan rassom (2010). SSSR (1988) va Rossiya (2014) Rassomlar uyushmasi va aʼzosi.
Hayoti
Mamut Churlu 1946-yil 1-martda Fargʻonada deportatsiya qilingan qrim-tatarlar oilasida tugʻilgan. Uning bobosi qushlarning sayrashiga mohirona taqlid qilgani uchun Churlu taxallusini (laqap) olgan. Mamut bolaligidan rasm chizishni boshlagan. Uning oilasining qoʻshnisi Ilya Erenburgning ikkinchi amakivachchasi, jurnalist Vera Vydrina edi, u oʻz kolleksiyasidan Mamut kitoblarini olib keldi.
1965-yilda Farg‘ona musiqa texnikumining musiqa nazariyasi fakultetini, besh yildan so‘ng Novosibirsk Glinka nomidagi konservatoriyaning musiqashunos fakultetini tamomladi. Unga rassom Nikolay Gritsyukning ishi katta taʼsir koʻrsatdi. 1975-yilda Churlu Farg‘ona shahridagi bolalar rassomlik maktabining badiiy bo‘limini tashkil qilib, 1980-yilgacha bu yerda dars berdi. Bunga parallel ravishda, 1976-yildan 1980-yilgacha u muralistlar Vasiliy Krilov va Yuriy Aboimovdan tahsil oldi. 1980-yilda Farg‘ona sanʼat kollejini rassom-dizayner yo‘nalishi bo‘yicha tamomlagan. Bu vaqtda u gobelen bilan ishlay boshladi va 1987-yilda rasmga oʻtdi. Toshkentdagi Metallurglar saroyi va Yoshlar uyi dispanserining interyerini bezashda qatnashgan.
1983-1986-yillarda Farg‘ona rassomlik bilim yurti badiiy dizayn kafedrasida kompozitsiya o‘qituvchisi, 1988-yilda SSSR Rassomlar uyushmasi aʼzoligiga qabul qilindi. Boku (1983) va Leningradda (1988) oʻtkazilgan gilamdoʻzlik boʻyicha YuNESKO simpoziumlari ishtirokchisi ham boʻlgan.
1987-yilda Churlu birinchi marta Qrimda, Gurzufda K. Korovin nomidagi Rassomlar uyida xizmat safarida boʻlganida paydo boʻldi. Shundan soʻng u ijtimoiy-siyosiy tusga ega boʻlgan „Baxchisaroy — mening vatanim“ (1987—1999) turkum kartinalarini yaratdi. 1989-yilda Qrim tatarlarining Qrimga qaytishi jarayonida rassom yarim orolga koʻchib oʻtdi va u yerda 1990-yilda Qrim-tatar madaniyat jamgʻarmasi boshqaruvi aʼzosi boʻldi.
Simferopoldagi viloyat partiya qo‘mitasi binosi yonida qrim-tatarlarga uy qurish uchun yer ajratish talabi bilan piketlarda qatnashgan. Churlu 1990-yilning fevral oyida Perevalnoye qishlog‘ida uy qurish huquqini oldi va bir yil ichida qurilishini yakunlashga muvaffaq bo‘ldi. Shu bilan birga, u Kerch kemasozlik zavodining dispanserini loyihalash bilan shugʻullangan. U Qrim-tatar milliy galereyasi (hozirgi Qrim-tatar madaniy va tarixiy merosi muzeyi) va Qrim-tatar rassomlari uyushmasi asoschilaridan biri.
1996-yilda Churlu Amerikaning Counterpart International jamgʻarmasi tomonidan moliyalashtirilgan Qrim-tatar kilimlarining anʼanalarini qayta tiklash boʻyicha ishlarni amalga oshirdi. 1997-yilda qrim-tatar uslubidagi sopol buyumlarni boʻyash ustida ishlay boshladi. Uning tashabbusi bilan „Chatyr-Dag“ ijodiy guruhi ochildi.
2014-yildan — Rossiya Rassomlar uyushmasi aʼzosi. 2015-yilda Churluning loyihasiga koʻra, Belogorskda masjid va „Ak-Kaya“ restorani atrofidagi interyer va landshaftlar qurib bitkazildi; Baxchisaroyda u „Guzel“ kafesida interyer muallifi boʻldi. Simferopol — Feodosiya avtomagistralida Mamut Churlu eskizi boʻyicha cheburekning dekorativ haykali oʻrnatildi.
2018-yil 5-oktyabrda u Qrim Respublikasining xalq amaliy sanʼati boʻyicha badiiy va ekspert kengashiga kiritilgan.
Mukofotlar va unvonlar
Adabiyotlar
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org