Chorsu (bozor)
Chorsu – Samarqand (Registon)yazxm chorrahada joylashgan usti berk bozor-tim (18-asr). Tarixiy manbalarga ko'ra, Tuman ogʻo tomonidan qurilgan. Telpakfurushon timi (14-asr oxiri) taxminan Chorsuning oʻrnida boʻlgan. Binoning tashqi devorlari 12 qirrali prizmani hosil kiladi. Olti tarafga qaragan ravoqlar va ular orqasidagi yoʻlaklar shaharning asosiy koʻchalari yoʻnalishlari boʻyicha qurilgan. Ravoqli tomonlarning oraliqlarida tarxlari uchburchak shaklida boʻlgan doʻkonlar joylashgan.
Yoʻlaklar usti kichik gumbazlar bilan, markaz katta gumbaz bilan yopilgan. Ch. yoʻlaklarining 6 ta boʻlgani shahar darvozalari soniga ishora – ramziy maʼnosi bor. Yoʻlaklarning yoʻnalishlari Registon madrasalari tomonlariga ham moye kelgan. Ch. binosi hozir ham attorlik doʻkonlari majmui.
Chorsu Registonning janubi-sharqida Samarqand, Toshkent, Buxoro va Shahrisabzni bogʻlovchi yoʻllar chorrahasida joylashgan. Buxoro amiri Shohmurod mablagʻlari hisobidan qurilgan tarixiy bino-yodgorlik. Chorsu oʻrnida dastlab XV asrda qurilgan bozor boʻlgan. Ilgari Chorsuda joylashgan bozor bugun Bibixonim masjidi yonidagi Siyob bozoriga aylangan. Hozirda bino muzey va galereya sifatida faoliyat yuritmoqda. Samarqandning boshqa meʼmoriy va arxeologik tarixiy yodgorliklari bilan birgalikda YuNESKOning O'zbekistondagi Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan. Fors tilidan Chorsu nomi toʻrtta yoʻl deb tarjima qilinadi.
Amir Shohmurod hukmronligi davrida yaʼni 1785-yilda hozirgi bino qurilgan boʻlib, gumbazli binoning toʻrtta kirish eshigi boʻlgani uchun u Chorsu nomini olgan. Binoning devorlari prizma shaklida boʻlib, ular 12 burchakdan iborat. Binoda bitta katta markaziy gumbaz va binoning kirish qismi ustida joylashgan toʻrtta kichik gumbaz mavjud. XX asr boshlariga qadar bino savdogarlar va mol ayirboshlovchilar tomonidan kiyim-kechak, bosh kiyimlar, dori-darmonlar, kitoblar va boshqa narsalarda ishlatilgan. Bino atrofida savdogarlarning doʻkonlari va kichik doʻkonlari ham boʻlgan.
Sovetlar hukmronligi davridan boshlab bino yodgorlik binosiga aylantirildi va u yerda faqat esdalik sovgʻalari va kundalik foydalanish uchun kichik narsalar sotilar edi. 2005-yilda „Chorsu“ mulkiga egalik Oʻzbekiston Badiiy akademiyasiga oʻtkazildi. 2005-yilda savdo gumbazi toʻliq tiklandi, binoning toʻliq balandligini tiklash uchun uch metrli tuproq qatlami olib tashlandi. Hozirgi kunda Chorsu savdo gumbazi ham yodgorlik binosi maqomiga ega boʻlib, muzey va tasviriy sanʼat galereyasi sifatida foydalanilmoqda. Chorsuda koʻplab taniqli oʻzbek va chet el rassomlari, haykaltaroshlari oʻz asarlarini namoyish etganlar.
uz.wikipedia.org