Chính trị

Siyosat — bu qarorlar qabul qilish va oqilona natijalarga erishish uchun ataylab ishlab chiqilgan koʻrsatmalar tizimidir. Siyosat niyat bayonoti boʻlib, protsedura yoki protokol sifatida amalga oshiriladi. Siyosat, odatda, tashkilot ichidagi boshqaruv organi tomonidan qabul qilinadi. Siyosat sub’ektiv va ob’ektiv qaror qabul qilishda yordam berishi mumkin. Subyektiv qarorlar qabul qilishda qoʻllaniladigan siyosatlar, odatda, yuqori boshqaruvga bir qator omillarning nisbiy afzalliklariga asoslanishi kerak boʻlgan qarorlar qabul qilishda yordam beradi va natijada ob’ektiv ravishda sinab koʻrish qiyin, masalan, ish va hayot muvozanati siyosati. Bundan tashqari, hukumatlar va boshqa institutlar qonunlar, qoidalar, tartiblar, maʼmuriy harakatlar, ragʻbatlantirish va ixtiyoriy amaliyotlar koʻrinishidagi siyosatlarga ega. Koʻpincha resurslarni taqsimlashda siyosat qarorlari aks etadi.

Siyosat tabiatan takrorlanadigan/odatiy boʻlgan tashkiliy faoliyatning rejasidir.

Bundan farqli oʻlaroq, ob’ektiv qarorlar qabul qilishda yordam beradigan siyosatlar, odatda, operatsion xususiyatga ega va ob’ektiv ravishda tekshirilishi mumkin, masalan, parol siyosati bunga misol boʻla oladi.

Bu atama hukumat, jamoat sektori tashkilotlari va guruhlariga, shuningdek, shaxslarga nisbatan qoʻllanilishi mumkin, Prezidentning farmoyishlari, korporativ maxfiylik siyosati va parlament tartib qoidalari siyosatga misoldir. Siyosat qoidalar yoki qonunlardan farq qiladi. Qonun xatti-harakatlarni majburlashi yoki taʼqiqlashi mumkin boʻlsa-da (masalan, daromad soligʻini toʻlashni talab qiluvchi qonun), siyosat faqat kerakli natijaga erishish ehtimoli yuqori boʻlgan harakatlarga yoʻnaltiradi.

Siyosat yoki siyosatni oʻrganish, shuningdek, muhim tashkiliy qarorlarni qabul qilish jarayoniga, jumladan, dasturlar yoki xarajatlarning ustuvor yoʻnalishlari kabi turli xil muqobilliklarni aniqlash va ularning taʼsiri asosida orasidan tanlashga ham tegishli boʻlishi ham mumkin. Siyosatni aniq maqsadlarga erishish uchun tuzilgan siyosiy, boshqaruv, moliyaviy va maʼmuriy mexanizmlar deb tushunish mumkin. Davlat korporativ moliyasida muhim buxgalteriya siyosati — bu firma/kompaniya yoki sanoat uchun juda yuqori sub’ektiv elementga ega boʻlgan va moliyaviy hisobotga jiddiy taʼsir koʻrsatadigan siyosatdir.

Taʼsirlar

Moʻljallangan taʼsirlar va siyosat-dizayni

Siyosatning moʻljallangan taʼsiri tashkilotga va ular yaratilgan kontekstga koʻra juda katta farq qiladi. Umuman olganda, siyosat odatda tashkilotda kuzatilgan baʼzi salbiy taʼsirlarning oldini olish yoki ijobiy foyda olish uchun oʻrnatiladi.

Siyosiy tadqiqotlarning meta-tahlili shuni koʻrsatdiki, global hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan xalqaro shartnomalar asosan global muammolarni hal qilishda oʻzlariga moʻljallangan taʼsirni koʻrsata olmadi va baʼzida kutilmagan zararli yoki aniq salbiy oqibatlarga olib kelgan holatlari ham boʻldi. Tadqiqot shuni koʻrsatadiki, samaradorlikni oshirish salohiyatiga ega boʻlgan „yagona oʻzgartirilishi mumkin boʻlgan shartnoma dizayni tanlovi“ ijro mexanizmlarida aks etdi.

Korporativ sotib olish siyosati tashkilotlarning salbiy taʼsirlardan qochishga harakat qilishiga misol boʻladi. Koʻpgina yirik kompaniyalarda maʼlum qiymatdan yuqori boʻlgan barcha xaridlar sotib olish jarayoni orqali amalga oshirilishi kerak boʻlgan siyosat mavjud. Ushbu standart sotib olish jarayonini siyosat orqali talab qilishi tashkilot chiqimlarni cheklashi va sotib olish usulini standartlashtirishi mumkin boʻladi.

Kaliforniya shtati foyda olishga intilayotgan siyosatning namunasini taqdim etdi. Soʻnggi yillarda Kaliforniyada gibrid avtomobillar soni keskin koʻpaydi, bu qisman federal qonunchilikdagi siyosat oʻzgarishlari bilan bogʻliq boʻlib, 1500 AQSh dollari miqdoridagi soliq imtiyozlari (toʻxtatilganidan beri) hamda gibrid avtomobil egalariga koʻp tarmoqli boʻlgan avtomobil yoʻllaridan foydalanishni taʼminladi. (loew gibrid transport vositalariga emas). Bunday holda, tashkilot (shtat va /yoki federal hukumat) siyosat (soliq imtiyozlari, avtomagistral yoʻllari) orqali taʼsirini (gibrid transport vositalariga egalik qilish va ulardan foydalanishni oshirish) oʻtkaza oldi.

Kutilmagan oqibatlari

Siyosat koʻpincha nojoʻya taʼsirlar yoki kutilmagan oqibatlarga olib keladi . Siyosat taʼsir oʻtkazmoqchi boʻlgan yoki manipulyatsiya qilmoqchi boʻlgan muhitlar odatda murakkab moslashuvchan tizimlar (masalan, hukumatlar, jamiyatlar, yirik kompaniyalar) boʻlganligi sababli, siyosatni oʻzgartirish intuitiv natijalarga olib kelishi mumkin. Misol uchun, hukumat umumiy soliq tushumlarini oshirish umidida soliqlarni oshirish boʻyicha siyosiy qaror qabul qilishi mumkin. Soliq oʻsishi hajmiga qarab, bu kapital qoʻzgʻalishiga sabab boʻlgan yoki fuqarolar soliqqa tortiladigan pulni olishdan toʻsqinlik qiladigan darajada yuqori stavka yaratish orqali soliq tushumlarini kamaytirishning umumiy taʼsiriga ega boʻladi. (Laffer curve)

Siyosatni shakllantirish jarayoni nazariy jihatdan siyosatning yashirin taʼsir doiralarini imkon qadar koʻproq baholashga urinishni oʻz ichiga oladi, bu esa maʼlum bir siyosatning kutilmagan oqibatlarga olib kelishi ehtimolini kamaytiradi.

Siyosat sikli (rivojlanishi)

Siyosatshunoslikda siyosat sikli siyosat elementining rivojlanishini tahlil qilish uchun foydalaniladigan vositadir. Uni „stagistik yondashuv“, „bosqichlar evristiki“ yoki „bosqichli yondashuv“ deb ham atash mumkin. Shunday qilib, bu siyosat qanday yaratilganligining haqiqiy voqeligidan koʻra asosiy qoidadir, lekin siyosatshunoslarning siyosatga qanday qarashlariga taʼsir koʻrsata oldi. Bu esa Garold Lassvell ishidan olingan nazariya sifatida ishlab chiqilgan.

Garold Lassvellning siyosat siklining mashhur modeli jarayonni yettita alohida bosqichga boʻlib, davlat siyosati qanday va nima uchun amalga oshirilishi kerakligi haqidagi savollarni oʻrtaga tashladi. (1) razvedka, (2) lavozimga koʻtarilish, (3) retsept, (4) chaqirish, (5) ariza, (6) tugatish va (7) baholashdan iborat boʻlgan bosqichlar bilan bu jarayon oʻz mohiyatiga koʻra siyosatni amalga oshirishni shakllantirishga qaratilgan siyosiy maqsadlarni birlashtiruviga harakat qiladi.

Jeyms E. Andersonning „ Ommaviy siyosatni shakllantirish“ (1974) asarida quyidagi bosqichlar mavjud:

Sakkiz bosqichli siyosat sikli Peter Bridgman va Glyn Davis tomonidan "Avstraliya siyosati boʻyicha qoʻllanma" da batafsil ishlab chiqilgan: (hozir uning 4 va 5-nashrlari esa Catherine Althaus bilan)

Althaus, Bridgman va Davis modeli evristik va iterativ (matematik yoki hisoblash jarayoni bilan bogʻliq)dir. Bu ataylab meʼyoriy [tushuntirish] va diagnostik [aniqlash] yoki bashorat qilish uchun moʻljallanmagan. Siyosat sikllari, odatda, klassik yondashuvni qabul qilish sifatida tavsiflanadi va jarayonlarni siyosat qarorlarini qabul qiluvchilar nuqtai nazaridan tasvirlashga moyildir. Shunga koʻra, baʼzi postpozitivist (tanqidiy tuzatuvchi) akademiklar tizimli va murakkabroq modellarni afzal koʻrib, siklik modellarga javob bermaydigan va real boʻlmagan deb eʼtiroz bildiradilar. Ular fuqarolik jamiyati tashkilotlari, ommaviy axborot vositalari, ziyolilar, tahlil markazlari yoki siyosiy tadqiqot institutlari, korporatsiyalar, lobbichilar (qonun chiqaruvchilarga taʼsir oʻtkazishga uyushgan urinishda ishtirok etgan shaxs) va boshqalarni oʻz ichiga olgan siyosat maydoniga jalb qilingan kengroq doirani koʻrib chiqadilar.

Tarkibi

Siyosat, odatda, rasmiy yozma hujjatlar orqali eʼlon qilinadi. Siyosiy hujjatlari, koʻpincha, siyosatni qonuniylashtirish va uning kuchga kirganligini koʻrsatish uchun tashkilot ichidagi ijro etuvchi hokimiyatlarning tasdiqlanishi yoki imzosi bilan birga keladi. Bunday hujjatlar, odatda, siyosatni chiqargan tashkilotga xos boʻlgan standart formatlarga ega boʻlib, formatlar shakl jihatidan farq qilsa-da, siyosat hujjatlari, odatda, maʼlum standart komponentlarni oʻz ichiga oladi, jumladan:

Baʼzi siyosatlarda qoʻshimcha boʻlimlar boʻlishi mumkin, jumladan:

Turlari

Amerikalik siyosatshunos Theodore J. Lowioʻzining „Siyosat, tanlov va siyosat toʻrt tizimi“ va „Amerika biznesi, davlat siyosati, amaliy tadqiqotlar va siyosat nazariyasi“ maqolalarida taqsimlovchi, qayta taqsimlovchi, tartibga soluvchi va tashkil etuvchi siyosatning toʻrt turini taklif qildi. Siyosat hukumat, biznes, professional yoki ixtiyoriy boʻladimi, tashkilotning maqsadiga qaratilgan. Siyosat qabul qilinadigan qarorlarni boshqarib, „haqiqiy“ dunyoga taʼsir qilish uchun moʻljallangan. Ular rasmiy ravishda yozilganmi yoki yoʻqmi, buni aksariyat tashkilotlar aniqlashtiradi.

Siyosatni turli yoʻllar bilan tasniflash mumkin. Quyida tashkilot aʼzolariga taʼsiri boʻyicha ajratilgan bir necha turdagi siyosatlarning namunasi keltirilgan.

Taqsimlash siyosati

Taqsimlash siyosati tovarlar va xizmatlarni tashkilot aʼzolariga tarqatadi, shuningdek, tovarlar/xizmatlar xarajatlarini tashkilot aʼzolari oʻrtasida taqsimlaydi. Masalan, farovonlik, xalq taʼlimi, avtomobil yoʻllari va jamoat xavfsizligi uchun sarflanadigan xarajatlarga taʼsir koʻrsatadigan hukumat siyosati yoki professional tashkilotning imtiyozlar rejasi shular ju, mlasidandir.

Normativ (meʼyoriy) siyosat

Tartibga solish siyosati yoki mandatlari shaxslar va idoralarning ixtiyorini cheklaydi yoki boshqa turdagi xatti-harakatlarga majbur qiladi. Ushbu siyosatlar, odatda, yaxshi xulq-atvorni osongina aniqlash mumkin boʻlganda va yomon xatti-harakatlar osonlikcha tartibga solinishi va jarimalar yoki sanksiyalar orqali jazolanishi mumkin boʻlganda eng yaxshi qoʻllaniladi deb hisoblanadi. Muvaffaqiyatli davlat tartibga solish siyosatiga misol qilib, avtomobil yoʻlidagi tezlikni cheklash siyosatini keltirish mumkin.

Taʼsis (tarkibli) siyosati

Taʼsis (tarkibli) siyosati ijro etuvchi hokimiyat organlarini yaratadi yoki qonunlar bilan shugʻullanadi. Taʼsis siyosati, shuningdek, baʼzi hollarda moliyaviy siyosat bilan bogʻliqdir.

Qayta taqsimlash siyosati

Siyosat dinamik; ular faqat maqsadlar yoki qonunlarning statik roʻyxati emas. Siyosat rejalarini amalga oshirish kerak, bu koʻpincha kutilmagan natijalarga olib keladi. Ijtimoiy siyosat — ular amalga oshirilganda „yerda“ sodir boʻladigan, shuningdek, qaror qabul qilish yoki qonunchilik bosqichida sodir boʻladigan narsalar nazarda tutiladi.

Siyosat atamasi quyidagilar bilan ham bogʻliq:

Tashkilotning amaldagi harakatlari koʻpincha belgilangan siyosatdan sezilarli darajada farq qiladi. Bu farq baʼzan siyosatga nisbatan siyosiy murosa tufayli yuzaga kelsa, boshqa holatlarda esa siyosatni amalga oshirish va amalga oshirishning yetishmasligi tufayli yuzaga keladi. Siyosatni amalga oshirish kutilmagan natijalarga olib kelishi mumkin, bu siyosatning qamrovi dastlab hal qilish uchun ishlab chiqilgan muammodan uzoqroqqa choʻziladi. Bundan tashqari, siyosatni tanlab yoki oʻziga xos tarzda amalga oshirish natijasida oldindan aytib boʻlmaydigan natijalar paydo boʻlishi ham mumkin.

Siyosiy tahlil turlariga quyidagilar kiradi:

Ushbu sifatlar birlashtirilishi mumkin, shuning uchun, masalan, statsionar-xotirasiz koʻrsatkich siyosati mavjud

Mashhur maktablar

Siyosatni joriy etish

Bozorga yoʻnaltirilgan iqtisodiyotning zamonaviy tizimlarida va delegatlar va qarorlarning bir xil ovoz berish tizimida siyosat aralashuvlari, odatda, omma orasida mashhurlik (ommaviy axborot vositalari va taʼlim orqali taʼsirlangan, shuningdek, madaniy oʻziga xoslik), zamonaviy iqtisodiyot (masalan, iqtisod kabi) omillariga qarab joriy etiladi. uning ichida uzoq va yaqin istiqbolda nima foydali yoki yoʻq) va xalqaro raqobatning umumiy holati (koʻpincha geosiyosatning diqqat markazida) boʻladi. Umuman olganda, boshqa partiyalar bilan siyosiy raqobat va ijtimoiy barqarorlik, shuningdek, global dinamika doirasidagi milliy manfaatlar kiradi.