Chess.com
Chess.com internet shaxmat serveri, yangiliklar veb-sayti va ijtimoiy tarmoq veb-saytidir. Saytda freemium modeli mavjud boʻlib, unda baʼzi xususiyatlar bepul, boshqalari esa obuna boʻlgan hisoblar uchungina mavjud boʻladi. Jonli onlayn shaxmatni boshqa foydalanuvchilarga qarshi kundalik, rapid, blits yoki bullet kabi vaqt turlari bilan oʻynash mumkin, shuningdek, bir qator shaxmat variantlari ham mavjud. Shuningdek, serverda shaxmat va shaxmat dvigateli, kompyuter tahlili, shaxmat boʻyicha boshqotirmalar va shaxmatni chuqurroq oʻrganish uchun oʻquv resurslari taklif etiladi.
Dunyodagi eng yirik shaxmat platformalaridan biri hisoblangan Chess.com onlayn turnirlarni oʻtkazadi, jumladan, „Titled Tuesdays“, „PRO shaxmat ligasi“, „Tezkor shaxmat chempionati“, „PogChamps“ va „Kompyuterga qarshi kompyuter“ tadbirlari shular qatoriga kiradi.
Tarixi
1) 1995-yil: Chess.com domeni dastlab Kaliforniyaning Berkeley shahrida joylashgan Aficionado kompaniyasi tomonidan shaxmat boʻyicha repetitorlik dasturini sotish uchun „Chess Mentor“ deb nomlangan.
2) 2005-yil: Internet-tadbirkor Erik Allebest hamda uning hamkori Jarom („Jay“) Severson domen nomini sotib oldi va saytni shaxmat portali sifatida qayta ishlab chiqish uchun dasturiy taʼminot ishlab chiquvchilar jamoasini yigʻdi.
3) 2007-yil: Sayt qayta ishga tushirildi. Sayt ijtimoiy tarmoqlar orqali keng targʻib qilindi.
4) 2009-yil: Chess.com xuddi shunday shaxmat ijtimoiy tarmogʻi chesspark.com ni egallab olganini eʼlon qildi. Chesspark asoschilari Jack Moffitt va Brian Zisk veb-qidiruv startapida ishlash uchun Chess.comga koʻchib oʻtdi.
5) 2013-yil oktyabr: Chess.com shaxmat turnirlarini yoritishni taʼminlovchi Amsterdamda joylashgan chessvibes.com shaxmat yangiliklari saytini sotib oldi. U 2006-yil fevral oyida gollandiyalik shaxmatchi jurnalist Peter Doggers tomonidan tashkil etilgan va unga tegishli edi.
6) 2014-yil: Chess.com saytda milliarddan ortiq jonli oʻyinlar, jumladan, 100 million yozishma oʻyinlari oʻynalganligini eʼlon qildi.
7) 2016-yil yanvar: Chess.com „v3“ ni eʼlon qildi, bu uni oldingi interfeysining ikki yillik qayta taʼmirlanishi haqidagi loyiha edi. Sayt yangi funksiyalarni, jumladan oʻyinlarning kompyuter tahlilini, shaxmatning crazyhouse, three-check chess, king of the hill, chess960 va bughouse turlarini taqdim etdi.
8) 2017-yil iyun: Saytda 2 147 483 647 (= 2 −1) oʻyin oʻynaldi, bu esa IOS ilovasining 32 bitli Apple qurilmalariga ega boʻlganlar uchun ishlamay qolishiga sabab boʻldi. Bu butun sonlarni toʻldirish muammosi tufayli roʻy berdi, bunday raqam ishlatilgan saqlash bitlari sonida koʻrsatilishi uchun juda katta edi.
9) 2018-yil may: Chess.com 3300+ Elo-rated tijorat shaxmat dvigateli Komodoni sotib olganini eʼlon qildi, u Stockfish va Houdinidan keyin 3-oʻrinni egallagan shaxmat dvigateli edi. Birgalikda, Komodo jamoasi AlphaZero va Leela Chess Zero shaxmat loyihalari tomonidan qoʻllanilgan Monte Carlo qidirish mashinasini oʻrganishning ehtimollik usuli qoʻshilganligini eʼlon qildi.
10) 2020-yil noyabr: Chess.com 2021-yilgi Jahon shaxmat chempionatini translyatsiya qilish huquqini qoʻlga kiritdi, u Twitch jonli translyatsiya platformasida translyatsiya qilinadi.
11) 2022-yil aprel: Rossiyaning 2022-yilgi Ukrainaga bosqinini tanqid qilgan ikkita maqola chop etilgandan va Rossiya bayroqlarini ushbu maqolalardan biriga havola bilan almashtirgandan soʻng, Chess.com Rossiyada bloklandi. Sayt Sergey Karyakinni bosqinchilikni qoʻllab-quvvatlagani uchun bloklagan va Karyakin oʻz navbatida Rossiyaning veb-sayt bloklanishini qoʻllab-quvvatlagan.
12) 2022-yil avgust: Play Magnus Group Chess.com tomonidan sotib olish taklifini qabul qildi. Sotib olish kelishuvdan keyin sakkiz hafta ichida 800 million kr (80 million AQSh dollari) qiymatida amalga oshirilishi rejalashtirilgan. Dot Esports maʼlumotlariga koʻra, Play Magnus Group Chessableda faqat „barqaror foyda“ olib bordi va birlashma bepul, ochiq manbali Lichessdan tashqari „boshqa haqiqiy shaxmat raqobatchisini“ qoldirmadi.
13) 2022-yil sentyabr — hozirgi kun: Professional shaxmat oʻyinlarida aldash, jumladan, grossmeyster Magnus Carlsenning Hans Niemannga qarshi ayblovlari atrofidagi mojaro avj oldi. Baʼzi odamlar Chess.com platformasida mukofot pullari bilan bogʻliq oʻyinlarda aldaganliklari oshkor boʻldi va Chess.com sayti baʼzi oʻyinchilarning akkauntlarini, jumladan, grossmeyster Maksim Dlugynining akkauntini aldagani aniqlangani uchun oʻchirib tashlagan.
14) 2022-yil noyabr: Sovrin jamgʻarmasi 1 000 000 AQSh dollari boʻlgan Chess.com global chempionati ochildi. Kanadaning Toronto shahrida boʻlib oʻtgan finalda CGC Knockoutdan oʻtgan 8 nafar oʻyinchi jami 500 000 dollar mukofot jamgʻarmasi va Global chempion unvoni uchun kurashdi. Wesley So finalda Nihal Sarinni 4,5-1,5 hisobida magʻlubiyatga uchratib, Chess.com saytining birinchi Jahon chempioni boʻldi.
Xususiyatlari
Chess.com freemium biznes modelini boshqaradi: saytning asosiy funksiyalari bepul, biroq boshqa funksiyalari obuna toʻlanmaguncha cheklangan yoki baʼzi jihatlarda mavjud emas boʻlib qoladi.
Saytga tashrif buyuruvchilar jonli shaxmat serverida va saytda „kundalik shaxmat“ deb nomlangan yozishma uslubidagi oʻyinlarni oʻynashlari mumkin. Oʻyinchilar, shuningdek, shaxmat dvigatellariga qarshi oʻynashlari mumkin (kompyuter shaxmati) va saytda „shaxmatga ovoz berish“ deb ataladigan oʻyinda ishtirok etish ham mumkin, bunda oʻyinchilar jamoalar tuzadilar va eng yaxshi harakatga ovoz berishadi. Qoʻshimcha funksiyalarga taktikani oʻrgatish, boshqotirmalar, shaxmat forumlari, maqolalar, videolar, darslar, shaxmat yangiliklari, yuklab olishlar, maʼlumotlar bazalarini ochish, guruhlar, jonli translyatsiyalar, kunlik boshqotirmalar, jamoaviy oʻyinlar, onlayn murabbiylik va 2 milliondan ortiq oʻyindan tashkil topgan oʻyinlar bazasi kiradi.
Kompaniya shaxmat bilan bogʻliq turli mavzularda, jumladan, shaxmat strategiyasi, ochilish nazariyasi va tarixi boʻyicha koʻplab maqolalarni nashr etadi. Chess.comdagi muntazam ishtirokchilar orasida Gregory Serper, Bruce Pandolfini, Sam Shankland, Den Heisman, Jeremy Silman, Simon Williams, Daniel Naroditsky, Natalia Pogonina va Daniel Rensch kabi shaxmatchilar bor.
Foydalanuvchilar jonli serverda bir qancha variantlarni oʻynashlari mumkin, jumladan, crazyhouse, three-check, four-player, king of the hill, chess960, atomic, racing kings va bughouse shular qatoriga kiradi.
Chess.com oʻyinning barcha shakllarida shaxmat dvigatellaridan foydalanishga qarshi siyosatga ega (ruxsat etilgan turlari bundan mustasno, masalan, kompyuter turniri). U oʻyinlarda dvigatellardan foydalanadigan oʻyinchilarni qoʻlga olish uchun algoritmlar hamda statistik maʼlumotlardan foydalanadi va har kuni koʻpchilikni bloklaydi.
Shoʻba korxonalari
ChessKid.com
Chess.com barcha yoshdagi shaxmatchilar uchun Chesskid.com shoʻba saytini ham boshqaradi. ChessKid shaxmatni yangi boshlovchilar va klub oʻyinchilari boʻlgan bolalar uchun qulay muhit yaratishga eʼtibor qaratadi. Shuningdek, unda vasiylik dasturi mavjud boʻlib, unda ota-onalar va vakolatli murabbiylar bolaning vaqt oʻtishi bilan erishgan yutuqlarini koʻrib borishlari, ularning taktikadagi yutuqlari yoki qancha video tomosha qilganliklari haqidagi statistik maʼlumotlarni koʻrishlari mumkin, bu orqali ular bolaga dalda berishlari va oʻyinlarini yaxshilash boʻyicha maslahatlar berishlari mumkin boʻladi. ChessKid hech qanday reklamaga ega emas.
ChessKid.com 2012-yildan beri Amerika Qoʻshma Shtatlari Shaxmat Federatsiyasi tomonidan tan olingan CONIC (ChessKid Online National Invitational Championship) deb nomlangan onlayn chempionatni oʻtkazib keladi. 2013-yilda tadbir tashkilotchisi David Pettyning soʻzlariga koʻra,
ChessKid maktablarda bolalarga shaxmatdan taʼlim berish uchun shaxmat assotsiatsiyalari bilan shartnomalar va hamkorliklar tuzdi. 2014-yilda sinov muddati uchun barcha roʻyxatdan oʻtgan ICAdagilarning (Illinoys shaxmat assotsiatsiyasi) barchasi ChessKidga bepul oltin aʼzolik obunasiga ega boʻldi. Ular, shuningdek, NTCA (Shimoliy Texas shaxmat akademiyasi) bilan uzoq muddatli hamkorlikka ega, bu bolalarga onlayn shaxmat oʻqituvchilardan foydalanish imkonini beradi.
Turnirlar va tadbirlari
AQSh Shaxmat ligasi
USCL 2005- va 2016-yillar oraligʻida oʻtkazilgan Qoʻshma Shtatlardagi milliy shaxmat ligasi edi. Chess.com 2013-yilda ushbu tadbirga mezbonlik qilgan.
PRO Shaxmat ligasi
PRO Shaxmat ligasi AQSh Shaxmat ligasining oʻz nomi va formatini oʻzgartirishi, vaqtni tezroq boshqarish hamda jamoalarni shakllantirishga eʼtibor qaratish natijasida yuzaga keldi. Chess.com 2017-yildan boshlab muntazam va yozgi seriyalarga ega boʻlgan PCLni ikki marta oʻtkazdi.
Titled Tuesdays
Titled Tuesdays — har seshanba kuni oʻtkaziladigan 11 turdan iborat Shveysariya tizimidagi 3+1 blits shaxmat turniri. Uning grossmeyster ishtirokchilari orasiga Hikaru Nakamura, Maxime Vachier-Lagrave, Alexander Grischuk, Dmitry Andreikin, Wesley So va Fabiano Caruana kiradi. Birinchi turnir 2014-yil 28-oktyabrda boʻlib oʻtdi, mukofot jamgʻarmasi 500 AQSh dollarini tashkil etdi va unda Baadur Jobava gʻolib boʻldi. Sovrin jamgʻarmasi asta-sekin haftasiga 5000 dollarga koʻtarildi. GM Hikaru Nakamura 2020-yil oktyabr oyidan beri (2022-yil sentyabr holatiga koʻra) jami 35 ta turnir gʻalabasi bilan eng koʻp gʻalaba qozongan ishtirokchi boʻlgan, ikkinchi oʻrindagi Dmitry Andreikin va Jeffery Xiong 9 ta, Magnus Carlsen esa 2017-yildan boshlab ishtirok etgan musobaqalarning 3 tasida gʻalaba qozongan.
2018-yil iyun oyida Chess.com turnirning maxsus versiyasini oʻtkazdi, unda gʻolib 144 000 funt sterling mukofot jamgʻarmasiga ega boʻlgan Man oroli xalqaro turnirida ishtirok etishi mumkin edi. Bu turnirda Eronlik GM Pouria Darini gʻolib chiqdi.
Tezkor shaxmat boʻyicha chempionat
Chess.com 2016-yildan buyon oltita tezkor shaxmat chempionatini oʻtkazdi, ularning barchasi bir martalik turnirni oʻz ichiga oladi va barchasida „Oʻlim oʻyini“ formatida davom etuvchi oʻyinlarda dunyoning eng yaxshi oʻyinchilari qatnashadi. Nakamura bu chempionatda toʻrtta chempionlikni qoʻlga kiritgan boʻlsa, Carlsen ikkita chempionlikni qoʻlga kiritgan.
Oʻlim oʻyinlari
Oʻlim oʻyinlari 2012-yil yanvar oyida kiritilgan. Ularda 3 soatlik toʻxtovsiz (5-daqiqa, 3-daqiqa va 1-daqiqa) blits-oʻyinlar seriyasida ishtirok etayotgan shaxmat unvoniga ega oʻyinchilar oʻynaydi. 38 ta oʻlim oʻyinlari boʻlib oʻtgan, ular orasida grossmeysterlar Hikaru Nakamura, Dmitry Andreikin, Maxime Vachier-Lagrave, Lê Quang Liem, Wesley So, Fabiano Caruana, Judit Polgar va Nigel Short ham bor.
Chess.com kompyuter shaxmat chempionati
2017-yil noyabr oyida Chess.com 2500 dollar mukofot puliga ega eng kuchli oʻnta shaxmat dvigateli bilan
Chess.com Kompyuter shaxmat chempionati (CCCC, keyinchalik CCC) deb nomlangan ochiq turnirni oʻtkazdi. Ikkita eng yaxshi dvigatellar hisoblangan ikki finalchi — Stockfish va Houdini oʻrtasida „Superfinal“ boʻlib oʻtdi. 20 ta oʻyindan iborat Superfinalda Stockfish Huodini ustidan 10,5-9,5 hisobida gʻalaba qozondi. Beshta oʻyin hal qiluvchi ahamiyatga ega boʻlib, 15 ta oʻyin durang bilan yakunlangan. Hal qiluvchi oʻyinlardan uchtasida Stockfish, ikkitasida Houdini gʻalaba qozondi.
2018-yil avgust oyida sayt Chess.com kompyuter shaxmat chempionati qaytganini eʼlon qildi, bu safar u shaxmat dvigatellari uchun toʻxtovsiz turnir sifatida tashkil etilishi rejalashtirilgan.
PogChamps
Chess.com 2020-yildan beri Twitch translyatorlari ishtirokidagi PogChamps havaskor onlayn turniriga mezbonlik qiladi. Birinchi PogChampsda xQcOW, moistcr1tikal, Ludwig Ahgren va forsen kabi eʼtiborga molik jonli translyatorlar bor edi. PogChamps 2 ning taniqli yangi ishtirokchilari orasida itsHafu va Hafþór Júlíus Björnsson ham bor edi. PogChamps 3 2021-yilning fevral oyidan boshlab, kengroq internet shaxslari va mashhurlarni qamrab oldi, jumladan MrBeast, Neekolul, Myth, Pokimane, aktyor Rainn Wilson va reper Logic kabi yangi raqobatchilar unda debyut qildi.
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org