Chenakay

Tuhfat Chenakay (Tuhfat Chenakay-Samavi, 1893-yil 2-yanvar, Radi, 1959-yil 18-aprel, SSR, Oʻzbekiston SSR, Andijon) — shoir, muharrir. U 1920 — 1924-yillarda Sterletamak oʻqituvchilari uchun nashr etilgan „Taʼlim ishlari“ jurnalining birinchi muharriri edi. Chenakay 20 ta sheʼr va qoʻshiqlar kitobi muallifi. U tatar folklorini yigʻish bilan ham shugʻullangan.

Biografiyasi

U 1893-yil 2-yanvarda Orenburg viloyatining (hozirgi Orenburg viloyatining Sariqtosh tumani) Radut tatar qishlog‘ida dehqon oilasida tavallud topgan. Uning onasi juda erta vafot etdi va uni uchta opasi bilan oʻgay onasi katta qildi. Boshlangʻich taʼlimni qishloq madrasasida olgan. U 1904-yilda Irinbur yaqinidagi tatar Qargʻalisi qishlogʻida ochilgan zamonaviy madrasada tahsil olgan. Qarg‘alida o‘qib yurgan chog‘ida bahor yoz oylarida qirg‘iz va qozoq cho‘llarida, o‘zbek qishloqlarida o‘qituvchi bo‘lib ozgina pul topadi. 1917 — 1918-yillarda Ufadagi „Galiya“ madrasasida tahsil olgan, yozgi muallimlar kurslarini tamomlagan.

1913 — 1946-yillarda Orenburg (zemstvo maktabi) Ufa, Qozon, Oʻzbekiston SSRda oʻqituvchi boʻlib ishlagan.

1918 — 1920-yillarda Vatan urushi yillarida Valiulla Mortazin-Imanskiy boshchiligidagi Turkiston fronti 1-armiyasi teatr guruppasida adabiy direktor boʻlib ishlagan.

1920 — 1924-yillarda Sterletamak oʻqituvchilari uchun nashr etilgan „Maʼrifiy ishlar“ (1936-yildan „Boshqirdistondan oʻqitish“) jurnalining birinchi muharriri edi.

1935-yilda (1937-yilda) Qozondan Oʻzbekistonga koʻchib kelgan. Oilada 6 nafar farzandi bor.

1959-yil 18-aprelda og‘ir xastalikdan so‘ng Andijonda vafot etdi.

Faoliyati

Uning ilk sheʼrlari 1913 — 1914-yillarda „Samaviy“ va „Homoyun“ imzolari bilan „Vaqt“ gazetasi, „Qarmak“, „Sho‘ro“ jurnallarida chop etilgan.

Uning 1910 — 1914-yillarda yozgan sheʼrlari Orenburgdagi „Voqit“ nashriyotida chop etilgan „Sakmar buye“ to‘plamida jamlangan. U Sharq sheʼriyati namunalariga tayanib, Sharq sheʼriyati anʼanalarini davom ettiruvchi shoir sifatida tanilgan. 1918-yilda Orenburgda „Umid uchqunlari“ to‘plami nashr etilgan.

Musa Jalil kabi yosh shoirlarning adabiyotdagi ilk qadamlarini ko‘rgan, ularga yordam bergan. U Musa Jalilga bag‘ishlab pyesa yozishga kirishgan, lekin oxiriga yetkazmagan.

1920-yillarda uning „Jang maydonlarida“ va boshqa kitoblari Qozonda nashr etilgan.

1931-yil 7-fevralda Kutuy, Isanbet, Chenakay va Minskiy hibsga olindi. 8 oylik tergovdan soʻng Minskiy va Isanbet 15-aprelda, Kutuy va Chenakay 16-sentyabrda ozod qilindi.

Jurnal va maqolalari

Orenburg

„Shoʻro“, „Qarmak“, „Yangi vaqt“, „Orenburg musulmon komissarligi muxbiri“, „Tuplan“, „Saban“, „Bashkorstan“ gazetalari.

Starletama

„Boshqirdiston“ gazetasi, „Maʼrifiy ishlar“ jurnali.

Ufa

„Boshqirdiston“, " Yosh yuksil ", „Yangi qishloq“, „Kommunist“, „Bizning yo‘l“, „Senax“, „Bilim“, „Yangiliklar“ jurnallari.

Chelyabinsk

„Qizil Ural“ gazetasi

Samar

„Kommunistik“ gazetasi

Moskva

„Kichik hamrohlar“ jurnali

Qozon

Jurnallar „Qizil ulush“, "Qishloq yoshlari", „Yangi hayot“, „Qizil Armiya“, " Yosh Lenin " va boshqalar. b ob’ektlar