Charrua
Charrua (ispancha: Charrúa) — hind xalqi, La-Plata pasttekisligining sharqiy qismida, asosan, zamonaviy Urugvay hududida, shuningdek Argentinaning shimoli-sharqida va Braziliyaning janubida yashagan.
Charrua tili tupi-guarani tiliga (tupi tillari oilasining eng katta tarmogʻi) tegishli edi.
Tarixi
Charruaning yevropalik mustamlakachilar bilan aloqa qilishdan oldingi hayoti haqida juda kam narsa maʼlum. XVI asr boshida Charrua qabilasi bilan birinchi boʻlib yevropalik portugallar yoki Xuan Diaz de Solis boshchiligidagi ispan ekspeditsiyasi aʼzolari uchrashgan. Charrualar yevropaliklarga qattiq qarshilik koʻrsatdilar, lekin asta-sekin oʻz yerlaridan quvib chiqarildilar, magʻlubiyatga uchradilar va yoʻq qilindi.
Tirik qolgan Charrua — ularning aksariyati ayollar va bolalar — Montevidiya oligarxiyasining uylarida qul boʻlishdi. Toʻrt charrua (ruhoniy Senakua Senake, Vaymak Piru rahbari, Takuabe — yovvoyi otlarni tinchituvchi yosh chavandoz, shuningdek, uning homilador kelini Gyunusa) 1833-yilda kapitan de Kurel tomonidan qul qilib olingan (ular unga taqdim etilgan). Parijda ular ekzotik zotning namunalari sifatida namoyish etildi va keyinchalik ular sirkka sotildi. Ularning barchasi bir yil ichida vafot etdi. Faqat yangi tugʻilgan qiz omon qolgan. U mahalliy Charrua qabilasidan boʻlgan oxirgi ayol edi. Charrua hindulari uchun "Los últimos charrúas " („Soʻnggi Charruas“) deb nomlangan yodgorlik Montevideoning Prado bogʻida joylashgan
Charrualar sonining keskin kamayishi 1831-yilda Urugvayning birinchi prezidenti Xose Fruktuoso Rivera va Toskana davrida sodir boʻldi. Rivera dastlab Charrua hindulari bilan yaxshi munosabatda boʻlgan boʻlsa-da, oq aholining oʻsishi va kengayish istagi jangovar harakatlarga olib keldi. 1831-yilda Fructuoso Rivera uchta asosiy epizoddan iborat boʻlgan „La Campaña de Salsipuedes“ deb nomlanuvchi genotsid kampaniyasini uyushtirdi. Charrua hindularining birinchi halokati 1831-yil 11-aprelda sodir boʻlgan va xiyonat tufayli amalga oshgan. Fruktuozo Rivera qabila boshliqlarini bilar edi va ularni keyinchalik Salsipuedes deb nomlangan daryo yaqinidagi kazarmalariga chaqirdi. Hududni himoya qilish uchun ularning yordamiga muhtojligini va ular birlashishlari kerakligini aytdi. Biroq urugvaylik askarlar hindlarga hujum qilishdi. Keyingi ikkita hujum yigʻilishda boʻlmagan yoki qochishga muvaffaq boʻlgan hindularni yoʻq qilish uchun qilingan.
6565-raqamli Vaimak Piru skeletining qoldiqlari hanuzgacha Parijda Inson muzeyida saqlanmoqda.
Zamonaviylik
Charrua alohida xalq sifatida saqlanib qolmagan boʻlsa-da, Urugvay va Argentinaning Entre-Rios provinsiyasining zamonaviy mestizolari orasida ularning avlodlari koʻp (2001-yil holatiga koʻra, Charruaning aralash kelib chiqishi 676 avlodi bor edi). Urugvay milliy futbol jamoasi Los Charrúas laqabiga ega.
Manbalar
Adabiyotlar
uz.wikipedia.org