Chamaenerion angustifolium
Chamaenerion angustifolium - Onagraceae oilasiga mansub ko'p yillik o'tsimon gulli o'simlik. Shimoliy Amerikada olov
o'ti , Kanadaning ba'zi qismlarida
katta tol o'ti , Britaniya va Irlandiyada
atirgul o'ti nomlari bilan ma'lum. U shuningdek,
Chamerion angustifolium va
Epilobium angustifolium sinonimlari bilan ham tanilgan. Bu tur mo'tadil Shimoliy Yarimsharda, jumladan, tayga o'rmonlarning katta qismlarida o'sadi.
Tavsif
Bu o'simlik ko'p yillik bo'lib qizg'ish poyalari odatda tik, silliq, uzunligi 0.5–2.5 metr (1 1⁄2–8 feet). Barglari spiral tarzda joylashgan, butun, tor lansetsimon va pinnatsimon tomirli, ikkilamchi barg tomirlari anastomozlanadi.
Inflorescence - nosimmetrik so'nggi pog'onali bo'lib, asta-sekin pastdan yuqoriga qarab gullab, nozik toraygan shaklni hosil qiladi.
Tik, qizil-jigarrang chiziqsimon urug‘ kapsulasi cho‘qqidan yorilib, ochiladi. U ko'p mayda jigarrang urug'larga ega, har bir kapsulada taxminan 300 dan 400 gacha va har bir o'simlikda 80 000 dona urug' bo'ladi. Urug'lar tarqalishida shamolning tarqalishiga yordamida ipak tuklar orqali ko'payadi. O'rnatilgandan so'ng, o'simliklar er osti ildizlari bilan ham keng tarqaladi, yakka o'simlik oxir-oqibat katta to'plam hosil qiladi.
Bu tur bir nechta morfologik farqlarga ko'ra Epilobium emas, balki Chamaenerion turkumiga joylashtirilgan. Taksonomik tartibga ko'ra, Chamaenerion va Epilobium monofiletik qardosh avloddir.
Taksonomiya
Ikki kichik tur haqiqiy deb tan olingan:
Ekologiya
Olovli o'tlar ko'pincha nam kalkerli va ozgina kislotali tuproqlarda ochiq dalalarda, yaylovlarda va ayniqsa yong'in yuz bergan yerlarda ko'p bo'ladi. Ochiq joy va yorug'lik ko'p bo'lsa, o'simliklar yaxshi o'sadi va gullaydi. Urug'lar ko'p yillar davomida tuproq ostida hayotiy xususiyatini saqlab qoladi. Tuproqdagi urug'lar soni ko'p bo'lgan ba'zi joylar, kuyishdan keyin, bu turning sof zich to'plamlari bilan qoplanishi mumkin va gullash paytida landshaft rangli maydonlarga aylanadi.
Changlanish
Gullarga turli xil hasharotlar yordamida changlanadi.
Foydalanish
Oʻsimlik mazali deb hisoblanmaydi, lekin uni topish oson.Juda yosh kurtaklar va barglarni pishirish va yeyish mumkin. Yosh gullar ham isteʼmol qilinadi. Bundan tashqari, barglar choy uchun ishlatilishi mumkin.
Anʼanaga koʻra, yosh kurtaklar bahorda tubjoy amerikaliklar va sibirliklar tomonidan yigʻiladi va boshqa koʻkatlar bilan aralashtiriladi. Oʻsimlik pishganida, barglari qattiq va biroz achchiq boʻladi. Amerikaning janubi-sharqidagi tubjoy amerikaliklar bu bosqichda poyalarni yigʻadilar. Ular tozalanadi va xom holda isteʼmol qilinadi. Toʻgʻri tayyorlanganidan keyin ular C va A vitaminlarining yaxshi manbai hisoblanadi.
Ildizni qovurish mumkin, lekin koʻpincha achchiq taʼmga ega boʻladi. Buni yumshatish uchun ildiz oʻsimlik gullashidan oldin yigʻiladi va oʻrtadagi jigarrang ip olib tashlanadi. Poyaning oʻrtalarini xom holda isteʼmol qilish mumkin.
Rossiyada olov oʻtidan (C. angustifolium) Ivan Chay yoki Koporskiy choyi deb nomlanuvchi choy tayyorlanadi. Ular uni juda qimmatli dorivor oʻt sifatida ham ishlatishadi. Olov oʻti choyining mashhurligi, ehtimol, uni ishlab chiqarishning oddiy qora choyga (Camellia sinensis) oʻxshashligi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.
Olovli choy tarkibida temir, mis, kaliy va kalsiy koʻp.
Yukonda olov oʻtlaridan olingan gullardan jele tayyorlanadi.
Olov oʻtidan olingan asal sifati yuqori baholanadi. Koʻpincha olov oʻtlari asallari AQShning shimoli- gʻarbiy Tinch okeani va Yevropada Skandinaviya mamlakatlari kabi salqin iqlimli joylarda ishlab chiqariladi. Olov oʻti tuprogʻi buzilgan joylarda oʻsishi mumkin. Oʻsimliklar hatto eski neft toʻkilgan joylarda ham oʻsa oladi.
Bundan tashqari, manzarali oʻsimlik sifatida oʻstiriladi. C.angustifolium „Albom“ Qirollik bogʻdorchilik jamiyati roʻyxatiga kiritilgan.
Yerni yaxshilash
Buzilgan yerlarda tez paydo boʻlganligi sababli, olov oʻtlaridan yerni yaxshilash maqsadlarida foydalanish mumkin. Yogʻoch kesish, yongʻinlar va ommaviy isrofgarchilik kabi hodisalar yerni yaroqsiz va oʻsimliksiz qoldirishi mumkin. Olov oʻti yongʻinga chidamliligi va yongʻindan keyin tuproqda qolgan ozuqa moddalarini qayta ishlash qobiliyati tufayli yongʻinlar va oʻrmon kesish hodisalaridan keyin foydalanish mumkin boʻlgan foydali vositadir. Shuningdek, u tezda koʻpayish uchun ildiz tizimini oʻrnatishga qodir va bu orqali eroziya hodisalarining oldini oladi.
Madaniyat
Olov o'ti - Yukonning timsoli
Olov o'ti 19-asrdan beri she'riyat va nasrda qo'llanilgan. Rudyard Kipling shunday deb yozgan edi: "Olovli o'tlar yo'llarning markazida porlaydi". "Uzuklar ittifoqi" asarida J.R.R. Tolkien olov o'tlarini tilga olgan.
Chiqindilarni kolonizatsiya qiladigan birinchi o'simlik sifatida olov o'ti urushdan keyingi ingliz adabiyotida tez-tez tilga olinadi.
Olov o'ti 2002-yilda yovvoyi o'simliklarni muhofaza qilish xayriya tashkiloti Plantlife tomonidan o'tkazilgan so'rov natijalariga ko'ra Londonning okrug guli etib saylandi.
Manbalar
uz.wikipedia.org