Chag'charon
Chag'charon (fors-dariycha: چغچران), shunigdek,
Firozkoh (fors-dariycha: فیروزکوه), G'or Viloyatining markazi, Afg'onistonning markazidagi shahar va tuman hisoblanadi. Hari Daryosining janubida, dengizdan 2.230 m balandlikda joylashgan. Chag'charon shimoldan Hirotga olib boruvchi 380 kilometrlik(240 mil) yo'l bilan, shimoldan Paropamis Tog'larining janub qismi (Selseleh-ye Safīd Kūh)) va sharqdan Kobulga olib boruvchi 450 kilometrlik(280 mil) uzun yo'l bilan chegaralangan. Shaharda Chag'charon Aeroporti mavjud.
Chag'charonda asosan dari tilida so'zlashuvchi, 15,000 ga yaqin aholi istiqomat qiladi. Biroq, so'nggi ma'lumotlarga ko'ra, aholi soni 31 266 kishini tashkil etadi (2015-yil ma'lumotiga ko'ra). Yagona tumandan tashkil topgan holda, umumiy yer maydoni 2614 gektarga teng. Shahardagi turar-joylarning umumiy soni 3474 ta.
Tarixi
O'rta asrlarda
Islom dini yetib kelishidan oldin mintaqa aholisi turli dinlarga, jumladan zardushtiylik, buddizm, hinduizmga e'tiqod qilgan. X asrda Sulton Mahmud Gʻazniyning Afgʻonistonga Islom dinini olib kelgan . XII asrda Gʻaznaviylar magʻlubiyatga uchragach, hudud mahalliy Gʻuriylar sulolasi nazoratiga oʻtdi. G‘uriylar sulolasining yozgi poytaxti Firozkoh yaqinida Jom minorasini qurilgan. Bugungi kunda Jom minorasi YUNESKOning Jahon merosi ro'yxatiga kiritilgan .
XIII asrda Moʻgʻul qoʻshini tomonidan Gʻor viloyati bosib olinib, Firozkohni vayron qilingan bo'lsa-da, Jom minorasi saqlab qolingan. Amir Temur uni bosib olgunga qadar(XIV asr) Ilxon davlati tomonidan boshqarib kelingan.
Boburning 1507-yil boshida Kobulga qilgan safarida, Chag'charon nomi. "Gurjiston viloyatida, Hirot, Gʻor va Gʻazni oʻrtasida joylashgan shahar edi" shaklida tilga olingan
Hozirgi kunda
2004-yilda mustaqil FM radiostantsiyasi ( forscha : راديو صداي صلح yoki Tinchlik Ovozi radiosi ) Afg'onistonning bu qismidagi birinchi mustaqil OAV sifatida efirga chiqdi.
2005-yil iyun oyida, Xalqaro xavfsizlik kuchlari Litva boshchiligidagi viloyatni qayta qurish guruhini tuzdi, unda Xorvatiya, Daniya, Amerika, Ukraina, Islandiya va Gruziya qo'shinlari ham xizmat qilishdi.
2020-yil 14-may kuni Tolibon Chag‘charondagi nazorat-o‘tkazish punktiga hujum qilib, uch afg‘on askarini o‘ldirgan va yana 11 nafarini asirga olgan edi.
2021-yil avgust oyida Chag‘charon Tolibon jangarilari tomonidan bosib olinadi va 2021-yilgi kengroq Tolibon hujumi doirasida Tolibon tomonidan bosib olingan o‘n oltinchi viloyat poytaxti bo‘ldi.
Demografiyasi
Chag'charon aholisi 2020-yilda jami 150 982 kishini tashkil qilgan. Ulardan 7918 nafari shaharlarda, qolganlari esa atrofdagi qishloqlarda istiqomat qiladi. Chag'charonning asosiy aholisi tojiklar bo'lib, pushtunlar va hazoralar ham ozchilikni tashkil etishadi.
Yerdan foydalanishi
Chag'charon (Firozkoh) Afg'onistonning markazida joylashgan bo'lib, Hirotga shimoldan 380 kilometrlik, g'arbdan xuddi shu masofa bilan Kobulga shosse bilan ulangan. Firozkoh qadimiy shahar bo'lib, Chingizxon va Mo'g'ullar davrida ham mavjud bo'lgan qadimiy shahar hisoblanadi. Firozkoh qishloq xo'jaligi va chorvachilik bilan mashhur.
Transporti
2015-yil avgust oyi holatiga ko‘ra, Xari daryosining shimoli-g‘arbida, Chag‘charondan bir chaqirim shimoli-sharqda joylashgan Chag‘charon aeroporti Kobul va Hirotga muntazam reyslarni amalga oshirib turardi. Biroq, 2016 yil yanvar oyidan boshlab, tijorat operatorlari endi reyslarni taklif qiliva Birlashgan Millatlar Tashkilotining Insonparvarlik Havo Xizmati (UNHAS) Chag'charon aeroportining Kobul va Hirot parvozlaridan yagona foydalanuvchi sifatida qoldi.
Chag'charondan asosiy yoʻl gʻarbda Hirot, sharqda Kobul tomon oʻtadi. Noqulay ob-havo tufayli yo'l ko'pincha qishda yopiladi va hatto yozda ham Chag'charondan Kobulga borish uchun 3 sutka ketishi mumkin.
Iqtisodiyoti
Gʻor viloyatida dehqonchilik va chorvachilik asosiy iqtisodiy faoliyat soha hisoblanadi.
Iqlimi
Chag'charon issiq-yoz nam kontinental iqlimga ega, qishi qorli, yozi issiq va quruq. Yogʻingarchilik kam, asosan qish va bahor oylariga to'g'ri keladi.
Qo'shimcha ma'lumotlari
Manbalari va izohlar
Tashqi havolalari
uz.wikipedia.org