Buxoro yahudiylari Isroilda
Isroildagi buxorolik yahudiylar , ya’ni buxoriylar deb ham ataladi, hozir Isroil davlati tarkibida istiqomat qilayotgan Buxoro yahudiy jamoalarining muhojirlari va avlodlaridir.
Tarixi
Aliya(ingl.)oʻzb.ni boshlab bergan birinchi buxorolik yahudiylar 1870—1880-yillarda Quddusda Buxoro kvartalini tashkil qilishgan.
1881–1947
1890-yilda Buxoro yahudiy jamoasining yetti nafar aʼzosi Buxoro, Samarqand va Toshkent yahudiy jamoalarining Hovevei Sion uyushmasini tuzdilar. 1914-yilga kelib 1500 ga yaqin buxorolik yahudiylar koʻchib kelgan, 1930-yillarning boshlarida esa yana 4000 nafari koʻchib kelgan. 1940-yilda koʻpchilik Buxoro maktablari qatori Buxoriydagi nashrlar shoʻrolar tomonidan yopildi.
1948–1990
1948-yilda „Sovet yahudiyligining qora yillari“ boshlandi, bu erda yahudiy dinini bostirish urush tufayli toʻxtaganidan keyin yana qayta tiklandi. 1950-yilda Samarqandda 13 nafar dindor buxorolik yahudiy hibsga olinib, 25 yilga qamalgan. Xuddi shunday hibsga olishlar Kattaqo‘rg‘on va Buxoroda taniqli Buxoriylar bilan ham sodir bo‘lgan. Olti kunlik urush buxorolik yahudiylar orasida yahudiy vatanparvarligining kuchayishiga olib keldi va koʻpchilik refuseniklar sifatida namoyishlar oʻtkazdi. 1972-yilgacha Buxoriyning Isroilga katta koʻchishi boʻlmagan. Oʻsha paytdan boshlab 1975-yilgacha SSSR dan 8000 kishi koʻchib kelishga muvaffaq boʻlgan. 1987-yilga kelib Isroilda 32 ming buxorolik yahudiy yashagan, buxoriylarning 40% atrofida. 1990-yilda Andijon va unga yaqin tumanlar yahudiy aholisiga qarshi tartibsizliklar boʻldi. Bu Fargʻona vodiysidagi koʻpchilik yahudiylarning Isroil yoki AQShga koʻchib ketishiga sabab boʻldi.
1990-yillardan hozirgacha
1989-yildan 2005-yilgacha Qirg'izistondan 5000 dan ortiq buxorolik yahudiylar mintaqada dushmanlik kuchayganligi sababli Isroilga kelgan. 1992-yilda maxfiy havo koʻtarish operatsiyasi boʻlib, Tojikistondan oz sonli buxorolik yahudiylarni Isroilga olib keldi. 1989-yildan 2000-yilgacha Tojikistondan 10 000 dan ortiq muhojir koʻchib kelgan. Bugungi kunda koʻpchilik buxoriylar AQShda va katta qismi Isroilda yashaydi. Hozirda Tojikistonda atigi 1000 nafar, Oʻzbekistonda 1500 nafar, Buxoro shahrida esa 150 nafar yahudiy qolgan.
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org