Butanda turizm
Butandagi turizm 1974-yilda Butan hukumati daromadlarni oshirish va Butanning noyob madaniyati hamda anʼanalarini tashqi dunyoga targʻib qilish maqsadida oʻzining yakkalangan mamlakatini chet elliklar uchun ochganida boshlangan. 1974-yilda Butan Qirolligiga jami 287 nafar sayyoh tashrif buyurdi. Butanga tashrif buyurgan sayyohlar soni 1992-yilda 2850 nafarga, 1999-yilda esa 7158 nafarga koʻtarildi. 1980-yillarning oxiriga kelib, turizm mamlakatga yiliga 2 million AQSh dollaridan ortiq daromad keltirdi.
Chet elliklar uchun ochiq boʻlsa-da, Butan hukumati Butanning noyob va deyarli buzilmagan landshafti hamda madaniyatiga sayyohlarning turlicha taʼsir koʻrsatishi mumkinligini juda yaxshi biladi. Shunga koʻra, ular boshidanoq turistik faollik darajasini cheklab, yuqori sifatli turizmni afzal koʻrishdi. Dastlab, bu siyosat „yuqori qiymat, past hajm“li turiz sifatida tanilgan. U 2008-yilda „yuqori qiymat, past taʼsir“, „nozik, ammo muhim siljish“ deb oʻzgartirildi. Kam taʼsir tashrif buyuruvchilarning kamligi orqali kafolatlangan boʻlsa-da, Butanga sayohat qilish uchun boy boʻlish talab etiladi, bu esa tanqid va „yuqori qiymatli turist“ boʻlish uchun boy boʻlish shartmi degan savolni keltirib chiqardi. Mamlakatda sayyohlar uchun kunlik toʻlov eng yuqori mavsumda bir kishi uchun kuniga 250 AQSh dollarini, past mavsumda esa kuniga 200 AQSh dollarini tashkil qiladi. Keyinchalik, Butan hukumati „madaniy va ekologik“ qadriyatlar saqlanib qolishi kerak boʻlsa-da, koʻproq sayyohlarni kutib olishga tayyorligini koʻrsatdi. 2005-yilda „Barqaror turizmni rivojlantirish strategiyasi“ deb nomlangan hujjat „Butanni boy sayyohlar uchun jozibador ekzotik joy sifatida targʻib qilish uchun mamlakat madaniyati va atrof-muhitidan foydalangan holda sayyohlar sonini koʻpaytirish“ga koʻproq eʼtibor qaratishni maqsad qilib belgilab berdi.
Butan hukumati 1991-yil oktyabr oyida Butan turizm korporatsiyasini (BTC) xususiylashtirdi va bu bilan xususiy sektor investitsiyalari va faoliyatini osonlashtirdi. Natijada, 2018-yil holatiga koʻra, mamlakatda 75 tadan ortiq litsenziyaga ega turistik kompaniyalar faoliyat yuritmoqda. Ilgari barcha sayyohlar (guruh yoki individual) rejalashtirilgan, oldindan toʻlanadigan, yoʻlboshchili paket-tur yoki maxsus ishlab chiqilgan sayohat dasturi boʻyicha sayohat qilishlari kerak edi. Potensial sayyohlar toʻgʻridan-toʻgʻri yoki chet el agenti orqali rasmiy tasdiqlangan turoperator orqali kelishuvlarni amalga oshirishlari kerak.
Butanga viza
Biroq, Butanning sayyohlik siyosati 2022-yil iyun oyida „Yuqori qiymat, kam hajm“ siyosatini saqlab qolish uchun qayta koʻrib chiqildi va barcha millat vakillari Butanda viza bilan qolish uchun har kechada 200 AQSh dollari miqdorida „Barqaror rivojlanish toʻlovi“ toʻlashi, Hindiston fuqarolari esa ruxsat olish uchun 1200 INR toʻlashlari kerakligi belgilandi. Bundan buyon sayohatchilarga mamlakat boʻylab sayohat qilishda oʻz turar joylari va marshrutlarini belgilashga ruxsat beriladi.
Butanning yangilangan viza siyosati asosida deyarli barcha millat vakillari Butanga tashrif buyurishdan oldin viza yoki ruxsatnomani oldindan rasmiylashtirishi kerak.
Turizm uchun eng muhim markazlar Butan poytaxti Timphu va gʻarbiy Paro shahrida joylashgan. Paro vodiysiga qaragan Taktshang nomli jar yoqasidagi monastir (oʻzbek tilida „Yoʻlbars uyasi“) mamlakatning diqqatga sazovor joylaridan biridir. Bu ibodatxona buddistlar uchun aql bovar qilmaydigan darajada muqaddas sanaladi. Maʼbad ichida joylashgan gʻorda buddizmni Butanga olib kelgan buddist xudo 90 kun davomida meditatsiya qilgan va buddizmni yoyish uchun bu vodiyda yashagan jinlar bilan kurashgan deb aytiladi. Maʼbad ming yildan ortiq vaqtdan beri mavjud, shu paytgacha unda ikkita yongʻin sodir boʻlgan, ammo zarar bartaraf etilgan.
Aviakompaniyalari
Druk Air 1981-yilda tashkil etilgan, u Butanda parvozlarni amalga oshiruvchi yagona aviakompaniya hisoblanar edi. 2011-yil dekabr oyida Butan Airlines joriy etilishi natijasida aviatsiya sanoati ozod qilindi va Druk Air yagona aviakompaniya degan maqomini yoʻqotdi.
Mamlakatlar boʻyicha tashrif buyurish
Butanga qisqa muddatli tashrif buyuruvchilarning aksariyati quyidagi millat vakillari edi: 2019-yilda mamlakatga shu paytgacha boʻlgan vaqt ichida eng koʻp sayyohlar kelgan boʻlib, 315 000 nafardan ortiq kishini tashkil etdi. Bu oʻsish Osiyo-Tinch okeani bozori, xususan, Hindiston, Tailand, Vyetnam, Filippin, Avstraliya, Yaponiya, Xitoy, Singapur, Bangladesh, Malayziya va Janubiy Koreya tomonidan taʼminlandi. Gʻarbiy bozorlardan ham sayyohlar kelishi oʻsdi, xususan, AQSh, Buyuk Britaniya, Germaniya va Fransiya mamlakatlaridan.
Butanga kelgan mehmonlarning aksariyati quyidagi millat vakillari edi:
Butanning UNESCO Jahon merosidagi taxminiy roʻyxati
2012-yilda Butan oʻzining taxminiy obyektlarini UNESCOning Jahon merosi markazi roʻyxatiga rasman kiritdi, u birinchi marta kelajakda tashkilotga qoʻshilish uchun ushbu manzillarni taqdim etgan edi. Mamlakat boʻylab turli mulklarda joylashgan sakkizta sayt roʻyxatga olingan.
„Yuqori sifat, kam hajm“ tamoyilini tanqid qilish
Butan mamlakatga kiradigan sayyohlar sonini cheklashda muvaffaqiyat qozongan boʻlsa-da, „Yuqori sifat, past hajm“ tamoyili orqali „yuqori sifatli sayyoh“ boy sayyoh boʻlishi kerak, degan bahslar kelib chiqishi mumkin, chunki Butanni ziyorat qilish toʻsigʻi asosan yuqori narx bilan bogʻliq boʻlib, haqiqiy qiziqish yoki diqqatga sazovor joylarni koʻrish uchun amalga oshirilmaydi.
Yana qarang
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org