Barundi

Rundi (oʻzini Burundi, Varundi deb ataydi) — Afrika xalqi, Burundi Respublikasining asosiy aholisi. Ruanda xalqiga eng yaqin. Umumiy soni taxminan 7 million kishi (2000-yilgi maʼlumotlar) (Kurpatov 2000: 210).

Til tavsifi

Ular kirundi tilida gaplashadi (Bantu guruhi), aholining aksariyati ikki tilli, ikkinchi til fransuz tili. Lotin alifbosiga asoslangan yozuv ishlatiladi (Karpushina 1965: 110).

Dini

Aholining yarmidan koʻpi xristianlar (60 % katoliklar, 10 % ga yaqini protestantlar). Aholining deyarli uchdan bir qismi anʼanaviy eʼtiqodlarga — mahalliy avtoxton kultlarga, animizmni oʻz ichiga olgan marosimlarga — koʻp sonli ruhlarga ishonishga, mana — qiyofasiz gʻayritabiiy kuchlarga ishonadi (Karpushina 1965: 126); pigmeylar orasida tabiat kuchlariga sigʻinish keng tarqalgan. Rundilarning kichik bir qismi sunniy musulmonlardir.

Tarqalishi

XIX-asrda rundilarning mustaqil Burundi qirolligi mavjud boʻlib, u XX-asrda Germaniyaga, keyinroq Belgiyaga oʻtgan. Hozirda rundilar, asosan, Burundida yashaydilar; Kongo Demokratik Respublikasi, Uganda, Ruanda va Tanzaniyada mavsumiy ish bor. Bu tutsilar va xutular — Rundining ijtimoiy-etnik guruhlari oʻrtasidagi tarixiy toʻqnashuvlar bilan bogʻliq. Toʻqnashuvlar asta-sekin keskin harbiy-siyosiy toʻqnashuvlarga aylandi. Hutularning katta qismi doimiy taʼqiblar va kamsitishlar natijasida soʻnggi oʻn yilliklarda Burundidan Ruandaga qochib ketishgan. Burundidagi rundilar soni (2000-yil maʼlumotlariga koʻra) 4 million 530 ming, KDRda — 1 million 500 ming, Ugandada — 550 ming, Ruandada — 350 ming kishi (Kurpatov 2000: 210).

Asosiy mashgʻulotlari

Turmushi

Xutularning anʼanaviy turar joyi — tomlari konussimon somonli dumaloq kulbalar, tutsilarda „asalari uyasi shaklidagi“ toʻqilgan kulbalar (xa uylariga oʻxshash), tvalarda shox va oʻtlardan yasalgan kichik kulbalar mavjud. Uylar tarqoq joylashadi.

Anʼanaviy taom — bu boʻtqalar, obiyovgʻon, xom va pishirilgan banan, baliq, banan pivosi (Olderogge, Potexin 1954: 205).

Madaniyati

Rundilarda juda koʻp balladalar, oʻziga xos musiqa va raqslar mavjud (Karpushina 1965: 107).

Adabiyotlar

uz.wikipedia.org