Banu Maxzum
Banu Maxzum (arabcha: بنو مخزوم) — Qurayshning boy urugʻlaridan biri. Ular Islom kelishidan oldin Makkadagi eng kuchli va ta'sirli uchta urug'dan biri hisoblangan, qolgan ikkitasi Banu Hoshim (Islom payg'ambari Muhammadning qabilasi) va Banu Umayya qabilasidir.
Tarix
Islomdan oldingi davr
Banu Maxzum Makkada hukmronlik qilgan yirik Quraysh qabilalari guruhining asosiy urug'i edi. Arab nasl-nasabi anʼanalarida Umar ibn Maxzum avlodidan boʻlgan yigirmaga yaqin novdalar mavjud boʻlsa-da, al-Mugʻiyra ibn Abdulloh ibn Umar ibn Maxzum avlodi Banu Maxzumning asosiy oilasi sifatida paydo boʻlgan. Tarixchi Martin Xindsning fikricha, “milodiy VI asrda Makkadagi Maxzumning kuchi va ta’sirini hech qanday aniqlik bilan aniqlash mumkin emas”. VI asrning oxirlariga kelib, maxzum nasli Hishom ibn al-Mugʻiyra Makkada shu qadar mashhur boʻldiki, Quraysh uning oʻlimidan boshlangan tanishuv tizimini oʻrnatdi. Uning oilasi, Banu Hishom, bundan buyon Maxzumning Mug'ira avlodining yetakchi xonadoniga aylandi. O'sha paytda Hishom, uning akalari Abu Umayya, Valid va Hoshim va ularning bir qancha o'g'illari Makkaning Yaman va Efiopiya bilan savdosida hukmronlik qilishgan.
Ilk islom davri
Banu Maxzum 7-asr boshlarida Makkada islom paygʻambari Muhammadning eng asosiy raqiblaridan edi. Ularning boshliqlaridan biri Amr ibn Hishom Makkaning musulmonlarga qarshi muxolifatiga rahbarlik qilgan va Muhammad(s.a.v)ning qabilasi Banu Hoshimga boykot uyushtirgan tax. (616–618). Musulmonlar Badr jangida ustunlikka erishib, Maxzumga katta talofatlar yetkazishdi, al-Mugʻiyra avlodidan yetti-sakkiz zodagon va urugʻning boshqa kursantlari qatoridan taxminan teng miqdorda halok boʻldi. Maxzumlar ko'rgan qurbonlar Makkadagi mavqeini sezilarli darajada zaiflashtirdi va ular Abu Sufyon boshchiligidagi Banu Abd Shams tomonidan mashhur bo'ldi. Maxzumning kamida uchta a'zosi, Muhammad(s.a.v) bilan birga Badrda jang qildilar va u 630-yil yanvarda Makkani zabt etishga kirishganida, yana bir qancha boshqalar, jumladan, ularning taniqli harbiy qo'mondonlaridan biri Xolid ibn al-Valid, al-Mugiraning nabirasi.ham unga o'tib ketishdi. Shunga qaramay, Muhammad bilan muzokaralarning eng ashaddiy muxoliflari orasida Amrning o'g'li va urug'ning asosiy rahbari Ikrima ham bor edi. Xolid shaharni zabt etishda qatnashdi va Ikrima keyinchalik Yamanga qochib ketdi. Qolgan rahbarlar, ya'ni al-Mug'iyra urug'idan al-Horis ibn Hishom va kadet bo'limidan Sa'id ibn Yarbu Muhammad bilan yarashdilar va Banu Maxzum yangi paydo bo'lgan musulmon tariqatining bir qismini tashkil etdilar.
Muhammad 632-yilda vafot etdi, Ikrima esa afv etildi va Ridda urushlarida (632-633) Muhammadvafotidan keyin musulmon davlatidan chiqib ketgan arab qabilalarini bostirishda Xolid bilan birga faol rol o'ynadi. Keyinchalik Ikrima Vizantiya qo'shinlari bilan jangda, ehtimol Ajnadayn jangida vafot etdi, Maxzumning boshqa a'zolari al-Muhojir ibn Abu Umayya va Abdulloh ibn Abi Rabi'a ibn al-Mug'iyra esa Yamanning bir qismi yoki butun hokimi sifatida turli muddatlarda xizmat qilishgan. xalifalar davrida Abu Bakr (r. 632–634) va Umar (r. 634–644). Bu davrda maxzum aʼzosining eng koʻzga koʻringan rolini Xolid oʻynadi, u Ridda urushlarida Yamamada Musaylimaga qarshi va musulmonlarning Suriyani bosib olishi (634–638) davrida Vizantiyaga qarshi muhim gʻalabalarga erishdi. Uning oʻgʻli Abdurrahmon Hims va Jaziraga hokim etib tayinlandi va Vizantiyaga qarshi obroʻli kurash olib bordi. Xolidning qirq nafarga yaqin erkak avlodi Umaviylar hukmronligining oxirlarida Suriyada vabodan vafot etdi.
Yana qarang
Manba
Adabiyotlar
uz.wikipedia.org