AQSh — Qatar munosabatlari

Qatar va AQSh strategik ittifoqchilardir. Qatar Qoʻshma Shtatlar tomonidan NATO boʻlmagan asosiy ittifoqchi sifatida koʻriladi.

Mamlakatni taqqoslash

Tarixi

Qoʻshma Shtatlar Qatar bilan diplomatik munosabatlarni 1972-yil 19-martda oʻrnatgan, diplomat William Stoltsfus Qatar hukumati rasmiylari bilan uchrashib, ishonch yorliqlarini topshirgan. 1973-yil mart oyida Dohada AQSh elchixonasi ochilganidan keyin ikki davlat oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlar kengaydi. AQShning birinchi doimiy elchisi 1974-yil iyul oyida kelgan. Qatar va Qoʻshma Shtatlar Fors koʻrfazida xavfsizlikni oshirish boʻyicha Yaqin Sharq mintaqaviy diplomatik tashabbuslarini yaqindan ishlab chiqadi. Ikki davlat oʻrtasida, ayniqsa, uglevodorodlar sohasida ham keng iqtisodiy aloqalar mavjud. Qatar oʻz hududida Amerikaning harbiy obyektlarini saqlaydi.

2017-yilgi Qatar diplomatik inqirozi paytida Qoʻshma Shtatlar prezidenti Donald Tramp bir qator tvitlarida diplomatik inqiroz haqida fikr bildirib oʻtdi. 6-iyun kuni Tramp tvitterdagi sahifasida shunday dedi: „Yaqinda Yaqin Sharqqa qilgan safarim chogʻida men bundan buyon radikal mafkurani moliyalash mumkin emasligini aytdim. Rahbarlar Qatarga ishora qildilar — qaranglar!“. Bir yarim soat o‘tgach, u Twitter’da „Qirolning Saudiya Arabistoniga tashrifi va 50 ta davlat o‘z samarasini berayotganini ko‘rish yaxshi bo‘ldi“, deb taʼkidladi. Ular ekstremizmni moliyalashtirishda qatʼiy pozitsiyani egallashlarini aytishdi va barcha maʼlumotlar Qatarga ishora qildi. Balki bu terrorizm dahshatining boshlanishidir!". Pentagon Qatarni Al-Udeyd aviabazasiga mezbonlik qilgani va „mintaqaviy xavfsizlikka sodiqligi“ uchun maqtadi. AQShning Qatardagi elchisi Dana Shell Smit ham xuddi shunday xabar yubordi. Avvalroq AQSh Davlat kotibi betaraf pozitsiyani egallab, muloqotga chaqirgan edi. Qatar AQShning Suriya, Iroq va Afgʻonistondagi havo hujumlarida qoʻmondonlik rolini oʻynaydigan Amerika Qoʻshma Shtatlari Markaziy qoʻmondonligining oldingi operatsion bazasi joylashgan Al-Udeid havo bazasida 10 000 ga yaqin amerikalik askarni qabul qilgan. Pentagon matbuot kotibi diplomatik inqiroz AQShning Qatardagi harbiy pozitsiyasiga taʼsir qilmasligini aytdi. 8-iyun kuni Prezident Donald Tramp Qatar amiri Tamim bin Hamad Ol-Tani bilan telefon orqali suhbat chog‘ida zarurat tug‘ilganda tomonlar o‘rtasida Oq uyda uchrashuv o‘tkazishni taklif qildi. Taklif rad etildi va Qatar rasmiysi „mamlakat blokadada boʻlgan paytda amir Qatarni tark etishni rejalashtirmagan“ dedi. 9-iyun kuni Tramp aybni Qatarni zimmasiga yuklagan va blokadani „qiyin, ammo zarur“ deb atagan va Qatar terrorizmni „juda yuqori darajada“ moliyalashtirganini daʼvo qilgan. Mamlakatni „moliyaviy jihatdan ekstremistik mafkuraga ega“ deb taʼriflagan edi. Bu bayonot Davlat kotibi Tillersonning oʻsha kungi koʻrfaz davlatlarini blokadani yumshatishga chaqirgan izohlariga zid edi.

2018-yilning 30-yanvarida AQSh Davlat kotibi Reks Tillerson, AQSh Mudofaa vaziri Jim Mettis, Qatar Bosh vaziri o‘rinbosari va Mudofaa vaziri Xolid al-Attiya hamda Qatar hamraisiligida Amerika Qo‘shma Shtatlari — Qatar strategik muloqotining ilk uchrashuvi bo‘lib o‘tdi. Bosh vazir oʻrinbosari va tashqi ishlar vaziri Muhammad bin Abdulrahmon Ol Tani qatnashdi. Uchrashuvda Qatar suverenitetini hurmat qilgan holda inqirozni zudlik bilan hal qilish zarurligi bildirildi. Xavfsizlik boʻyicha hamkorlik toʻgʻrisidagi qoʻshma deklaratsiyada AQSh Qatarning hududiy yaxlitligiga har qanday tashqi tahdidni oldini olishga va unga qarshi turishga tayyorligini bildirdi. Qatar AQShning Qatardagi bazalaridagi obyektlarni kengaytirishga yordam berishni taklif qildi.

Taʼlimiy aloqalar

Yuzlab qatarlik talabalar AQShda tahsil oladi. Qatarning Education City majmuasida oltita AQSh universitetining filiallari mavjud. Qatarda Virjiniya Hamdoʻstligi universiteti sanʼat maktabi (VCUQ), Qatardagi Vayl Kornel tibbiyot kolleji (WCMC-Q), Qatardagi Texas A&amp;M universiteti (TAMUQ), Qatardagi Karnegi Mellon universiteti (CMU-Q), Jorjtaun universiteti maktabi mavjud.

Diplomatik almashinuvlar

Diplomatik tashriflar

Amir Tamim bin Hamad Al Tani 2019-yil iyul oyida Vashingtonga, Prezident Jorj Bush esa 2003-yilda Qatarga tashrif buyurgan va u yerda joylashgan qo‘shinlar bilan suhbatlashgan. 2001—2006-yillarda 21-Mudofaa vaziri bo‘lgan Donald Ramsfeld 2002-yilda ham Qatarga tashrif buyurgan edi. Davlat kotibi Xillari Klinton 2010-yil fevral oyida Qatarga kelgan va kotib Jon Kerri 2013-yil mart oyida Qatarga tashrif buyurgan.

Shayx Tamim va Donald Trampning 2019-yil iyul oyida boʻlib oʻtgan uchrashuvidan soʻng Qatar Qoʻshma Shtatlardan „juda katta miqdorda harbiy texnika“ va Boeing samolyotlarini sotib olishga kelishib oldi. Shartnoma AQShning baʼzi yirik kompaniyalari, jumladan Boeing, General Electric, Raytheon, Gulfstream Aerospace va Chevron Phillips Chemical bilan imzolangan va milliard dollarga tushishi kutilmoqda. Shayx Tamim, shuningdek, Qatarning AQSh bilan hozirgi 185 milliard dollarlik iqtisodiy hamkorligini ikki baravar oshirishini eʼlon qildi.

Turar joy xodimlari

Qoʻshma Shtatlar
AQShning asosiy rasmiylari quyidagilardan iborat:

AQShning Dohada (Qatar) elchixonasi mavjud.

Qatar
Qatarning asosiy rasmiylari quyidagilardan iborat:

Qatar Vashingtonda elchixonasiga ega.

Ikki tomonlama savdo

Qatar va AQSh yaqin iqtisodiy va savdo aloqalariga ega. Qoʻshma Shtatlar Qatarning beshinchi savdo sherigi va importning asosiy manbai boʻlib, 4,108 milliard dollarni tashkil etadi. 2021-yil yanvar-avgust oylarida Qatar-AQSh o‘zaro tovar ayirboshlash hajmi 3,2 milliard dollarga yetgan.

Harbiy

1992-yildan boshlab Qatar Qoʻshma Shtatlar bilan yaqin harbiy aloqalarni oʻrnatdi va hozirda AQSh Markaziy qoʻmondonligining oldingi shtab-kvartirasi va Birlashgan havo operatsiyalari markazi joylashgan.

2015-yil holatiga koʻra, hozirda quyidagi Amerika bazalari mavjud:

2003-yilda AQShning Doha xalqaro havo bazasi (shuningdek, Camp Snoopy nomi bilan ham tanilgan) harbiy bazasi yopildi.

AQShning sobiq mudofaa vaziri Robert Geyts 2017-yilning may oyida „Qatar XAMAS, Tolibon, Al-Qoida (terrorizmni moliyalashtirish) tarmoqlarini agressiv tarzda kuzatib borayotganini bilmasligini“ aytdi. Qatar AQShning Iroq, Suriya va Afgʻonistondagi kampaniyalarida foydalangan Al-Udeyd havo bazasiga yaqin Sharqdagi eng yirik Amerika bazasiga mezbonlik qiladi.

2014-yilda Qo‘shma Shtatlar Qatarga 11 milliard dollarlik qurol-yarog‘ sotdi, jumladan , AH-64 Apache hujum vertolyotlari, Patriot va Javelin mudofaa tizimlari.

2017-yilning iyun oyida Qatar AQShdan 36 ta F-15QA zarba beruvchi samolyotlarini sotib olish bo‘yicha 12 milliard dollarlik shartnoma imzoladi, Boeing esa savdo bo‘yicha asosiy pudratchi hisoblanadi.

Favqulodda yordam

2005-yil avgustida Katrina to‘foni Meksika ko‘rfazi sohillarini vayron qilgandan so‘ng Qatar Yangi Orleanga 100 million dollar yordam berdi.

2017-yilning avgustidan sentabriga qadar Texas shtatida "Xarvi" to‘foni sodir bo‘lganida, Qatar elchisi 8-sentabr kuni mamlakat Texasni qayta tiklashga yordam berish uchun 30 million dollar yordam berishini eʼlon qildi.