Alstromeria
Alstroemeria (/ˌælstrɪˈmɪəriə/), odatda
Peru nilufari yoki
Inkalar nilufari deb ataladi, Alstroemeriaceae oilasiga mansub gulli oʻsimliklar turkumi. Ularning barchasi Janubiy Amerikadan kelib chiqqan, ammo baʼzilari Qoʻshma Shtatlar, Meksika, Avstraliya, Yangi Zelandiya, Madeyra va Kanar orollarida naturalizatsiya qilingan. Deyarli barcha turlar ikki xil xilma-xillik markazlaridan biridan paydo b‘lgan; biri Chilida, ikkinchisi sharqiy Braziliyada. Chilidagi Alstroemeria turlari qishda, Braziliyada esa yozda oʻsadi. A. graminea turidan tashqari, barchasi uzoq umr koʻradigan koʻp yillik oʻsimliklardir.
Tavsif
Bu turkumning oʻsimliklari tugunaklardan ko‘payadi. Unumdor tuproqda o‘suvchi turlarining bo‘yi 1,5 m gacha yetadi. Barglar navbatma-navbat joylashadi. Barglarning shakli oʻzgaruvchan va chetlar silliq qirralarga ega. Gullar yolgʻiz yoki soyabon to‘pgulda joylashgan. Har bir gulning uzunligi 5 centimeter (2.0 inches) gacha boʻlgan oltita barglari bor. Ular qizil, toʻq sariq, binafsha, yashil va oq ranglarda boʻladi. Oltita egri stamens mavjud. Meva uchta bo‘lakli ko‘sakdir.
Taksonomiya
Bu jinsni Yoxan Piter Falk va uning ilmiy rahbari Karl Linney 1762-yilda Planta Alströmeriya dissertatsiyasida tasvirlab bergan
Etimologiya
Bu turkum Linneyning doʻsti shved baroni Klas Alströmer (1736-1794) sharafiga nomlangan.
Oʻstirish va foydalanish
Oq, sariq, toʻq sariq, oʻrik, pushti, qizil, binafsha va lavanta kabi koʻplab ranglarga ega boplgan 190 nav ishlab chiqilgan. Bugungi kunda keng tarqalgan, eng mashhur va koʻzga koʻringan duragaylar Chili (qishda oʻsadigan) va Braziliyadagi (yozda oʻsadigan) turlarning chatishishi natijasida olingan. Bu nozik gullar 14 kungacha suvda hech qanday so‘lish belgilarisiz yashaydi.
Uy bogʻi uchun mo‘ljallangan koʻpchilik navlar bahorning oxirida va yozning boshida gullaydi. Ildizlari 23 °F (−5 °C) daraja haroratga chidamli. O‘simlik kamida olti soat ertalab quyosh nuri, muntazam suv va yaxshi quritilgan tuproqda yaxshi o‘sadi.
Ekologiya
Baʼzi alstroemerialar begona oʻtlarga aylangan, masalan, Alstroemeria pulchella va A. aurea, hozir Avstraliyada begona oʻtlar hisoblanadi.
Turlar
Manbalar
uz.wikipedia.org