Al-Qosim ibn Hasan ibn Ali.

Al-Qosim ibn al-Hasan ( arabcha: القاسم بن الحسن) (7 Sha'bon, 47 hijriy / 4 oktyabr 667 Madinada – Muharram 10, 61 hijriy / 10 oktyabr 680 Karbaloda) Hasan ibn Alining o'g'li hissoblanadi. U amakisi Husayn ibn Alini Karbalo jangida Umaviylar qo‘shinlariga qarshi kurashda qo‘llab-quvvatlagan va u yerda 13 yoshida vafot etgan deya manbalarda kelgan.

Hayotning boshlang'ich davri

Qosim ikkinchi imom Hasan ibn Ali va uning rafiqasi Ummu Farvoning o‘g‘li bo‘lgan. Uning otasi Ali ibn Abu Tolib va Fotimaning katta o'g'li edi. Shunday qilib, Qosim Fotimaning otasi bo'lgan Muhammad s a v payg'ambarning nevaralari bo'lgan bo'lgan.

Hasan ibn Alining vafoti

Qosimning volidasi(otasi) Hasan ibn Ali hijriy 50-yil rabiul-avval oyining 5-kunida (milodiy 670-yil 2-aprel) Muoviya I tomonidan vaxshiylarcha zaharlanib vafot etgan.

Otasi vafot etganida Qosim endigina uch yoshga to'lgan edi. Biroq, u otasining oilasida o'sgan. Amakivachchalari Avn va Muhammad, xolasi Zaynab binti Alining o'g'illari singari, Qosim ham amakisi Abbos ibn Ali va amakivachchasi Ali al-Akbar ibn Husayn tomonidan qilichbozlikni o'rgangan. 680 yilda Hasanning ukasi Husayn ibn Ali Madinani tark etishga hozirlik ko‘rganida, Qosimning onasi Ummu Farva Husayndan o‘zini va yosh Qosimni o‘zi bilan olib ketishni so‘ragan.

Karbalo jangi

Ummaviylar hukmdori Muoviya I vafotidan oldin o‘z o‘g‘li Yazid Ini o‘ziga valiahd qilib tayinladi. Yazid Husayn ibn Alining bay'atiga erishib, diniy hokimiyatni qo'lga olmoqchi bo'lgan, lekin Husayn o'z tamoyillaridan voz kechmadi. Kufa ahli Husaynga maktub yo‘llab, undan yordam so‘rab, unga bay’at so‘ragach, Husayn va uning oila a’zolari (jumladan, Qosim) va uning hamrohlari Makkadan Iroqdagi Kufaga yo‘l oldilar, ammo Karbalo tekisliklarida qarorgoh qurishga majbur bo‘ldilar. Yazidning 30 000 kishilik qo'shini. Husayn va uning oilasi va sahobalarining aksariyati, jumladan Qosim ibn Hasan Karbalo jangida 680-yil 10-oktabrda (hijriy 61-yilning 10-muharramida) Yazid tomonidan oʻldirilgan, soʻngra boshlari kesilgan, ayollar va bolalar asirga olingan.

Jang

Qosim amakisidan: “Men ham shahidlar qatorida bo‘lamanmi?” deb so‘ragan. Husayn ibn Ali: "O'limni qanday ko'rasan?" Qosim deb so'radi: “Ey amaki, o‘lim menga asaldan shirinroq” dedi.

Ashuro

Ashuro kuni Qosim ham o‘zidan oldingi amakivachchalari singari amakisining oldiga borib,jangda qatnashish uchun ruxsat so‘radi. Husayn unga jang qilishiga ruxsat bermadi, chunki u juda yosh edi va Husayn unga biror narsa bo'lishini o'ylay olmasdi. Qosim onasining oldiga borishdan oldin ko‘p marta ruxsat so‘radi. O‘g‘lining xafa bo‘lganini ko‘rgan onasi Qosimning otasi o‘limidan oldin Qosimga yozgan xatni uning qo'liga berdi. Maktubda shunday deya yozilgan edi:

Qosim xatni o‘qib, amakisiga berdi. Xatni o‘qib bo‘lgach, Husayn shunday deya javob bergan:

U jang maydoniga borib, ko'plab jangchilarni o'ldiradi. Orqasidan bir kishi kelib Qosimning boshiga urdi. U yerga yiqildi va undan qattiq qon ketdi. U amakisini chaqirdi. Husayn bilan Abbos yugurib kelishdi. Yazid qo'shini ularga hujum qilish uchun keladi, deb qo'rqib, sarosimaga tushadi. Otlar u yoqdan bu tarafga yugurib, Qosimni oyoq osti qilib, o‘ldira boshladi.Husayn va Abbos uni chaqirishdi, lekin ulardan hech qanday javob kelmadi. Uning jasadini topishganda, Husayn qalqonini echib, Abbos bilan birga uning qoldiqlarini yig'ishdi.

Dafn

680-yilning 10-oktabrida (61-hijriy yilning 10-muharram) Ashuro kuni Qosim ibn Hasan Furot daryosi yaqinida o'ldirilgan, Husayn va uning izdoshlariga u daryodan suv olishlari taqiqlangan edi. Husaynning barcha 72 sahobasi, jumladan Qosim ibn Hasan ommaviy qabrga dafn qilingan. Ommaviy qabr Husayn qabri etagida joylashgan.

Ta'sir

Husaynning azob-uqubatlari va o‘limi Islom olamida, xususan, Shia nuqtai nazarida haq nohaqlikka qarshi, adolat va haqiqat uchun nohaqlik va yolg‘onga qarshi kurashda fidoyilik timsoliga aylanibgina qolmay, balki uning tutgan yo'li ham bo‘lajak qo‘zg‘olonlarga ruhlantiruvchi qarshilik timsoliga aylangan. Zolimlarga va adolatsizlikka qarshi kutashishga yordam bergan. Tarix davomida Nelson Mandela va Mahatma Gandi, kabi ko'plab taniqli shaxslar Husaynning zulmga qarshi pozitsiyasini adolatsizlikka qarshi kurashlari uchun namuna sifatida keltirishgan. Husayn va uning hamrohlarining Karbaloda o'limi shialar va sunniylar nazarida zolim hukmdorlar tomonidan islomning buzuqligining oldini olish va uning mafkurasini himoya qilish uchun qilingan qurbonliklar hissoblanadi.

yana qarang

Manbalar

uz.wikipedia.org