Allitsin

Allitsin — sarimsoqdan olingan organosulfur birikmasi. U birinchi marta 1944-yilda Chester J. Kavallito va Jon Xeys Beyli tomonidan ajratib olingan va o‘rganilgan. Yangi sarimsoq maydalanganda yoki ezilganida, alliinaza fermenti alliinni sarimsoqning hidi uchun mas’ul boʻlgan allitsinga aylantiradi. Hosil boʻlgan allitsin beqaror va tezda dialil disulfidga aylanadi. Allitsin sarimsoqning zararkunandalar hujumiga qarshi himoya mexanizmining bir qismidir.

Allitsin sarimsoqning oʻziga xos hidini beruvchi yogʻli, ozgina sariq suyuqlik. Uning biologik faolligi ham antioksidant faolligi hamda tarkibida tiol oʻz bo‘lgan oqsillar bilan reaksiyasi bilan bogʻliq.

Tuzilishi va paydo boʻlishi

Allitsin tiosulfinat RS-(O)-SR funksional turkumiga ega. Bu birikma sarimsoq to‘qimalariga zarar yetkazilgandagina paydo bo‘ladi. Allitsin chiraldir, lekin tabiatda faqat rasemat sifatida paydo boʻladi. Rasemik shakl diallil disulfidning oksidlanishi natijasida ham hosil boʻlishi mumkin:

(SCH2CH=CH2)2 + 2 RCO3H + H 2 O → 2 CH 2 =CHCH2SOH + 2 RCO2H
2 CH2=CHCH2SOH → CH2=CHCH2 S(O)SCH2CH=CH2 + H2O

Biosintez

Allitsinning biosintezi sisteinning S-allil-L-sisteinga aylanishi bilan boshlanadi. Ushbu tioefirning oksidlanishidan sulfoksid (alliin) hosil bo‘ladi. Piridoksal fosfat (PLP) ni oʻz ichiga olgan alliinaza fermenti alliinni parchalaydi, allilsulfen kislotasini (CH = CHCH SOH), piruvat va ammoniy ionlarini hosil qiladi. Xona haroratida allilsulfen kislotaning ikkita molekulasi kondensatsiyalanib, allitsinni hosil qiladi.

Tadqiqot

Allitsin turli xil dori vositalariga chidamli bakterial infeksiyalarni, virusli va qoʻziqorin infeksiyalarini davolash xususiyatiga ega bo‘lganligi sababli o‘rganilgan.

Kichkina klinik tadkikotda ekstraksiya qilingan allitsinning kunlik yuqori dozasi shamollashning oldini olishini koʻrsatdi.

Tarix

Allitsin 1940-yillarda Yaponiyada tiamin hosilalarini yaratish paytida kashf etilgan. Allitsin boshqa tiamin disulfidlarini yaratish boʻyicha dorivor kimyo harakatlari uchun namuna boʻldi. Natijada sulbutiamin, fursultiamin (tiamin tetrahidrofurfuril disulfid) va benfotiaminni birikmalari olindi. Ushbu birikmalar gidrofobikdir, ichakdan qon oqimiga osongina oʻtadi va sistein yoki glutation taʼsirida tiaminga aylanadi.

Manbalar

uz.wikipedia.org