Aljan Musurbekovich Jarmuxamedov
Aljan Musurbekovich Jarmuxamedov (qozoqcha. Әлжан Мүсірбекұлы Жармұхамедов); 1944-yil 2-oktabr, Janubiy Qozogʻiston viloyati, Qozogʻiston SSR, SSSR, Boʻstonliq tumani, Tavaqsoy qishlogʻi) — sovet, qozoq basketbolchisi. 1972-yilgi Olimpiya chempioni. 1976-yilgi Olimpiadaning bronza medali sovrindori. Asli qozoq boʻlgan birinchi Olimpiya chempioni.
SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi (1979, dastlab 1972-yilda mukofotlangan, 1973-yilda bojxona rejimini buzgani uchun olib tashlangan).
Biografiyasi
Oʻzbekiston chegarasi va Toshkentdan uncha uzoq boʻlmagan Janubiy Qozogʻiston viloyatining Tavoqsoy qozoq qishlogʻida tugʻilgan (50-yillarda bu hudud paxtachilikni markazlashtirish maqsadida Oʻzbekiston SSRga berilgan). Uning otasi Musurbek jappas urugʻidan boʻlgan qozoq, onasi Praskovya Jeronkina Ukrainadan ochlikdan qochgan zaporojye kazaklaridandir.
Maktabni tugatgandan soʻng,Aljan Jarmuhamedov ikki yil Chirchiq shahridagi zavodda maydalagich boʻlib ishladi, u yerda ishlab chiqarish jarohati oldi va oʻng qoʻlining ikki barmogʻini ogʻir jarohatladi, ammo bu uning mashhur basketbolchi boʻlishiga toʻsqinlik qilmadi va Olimpiya chempioni.
1963—1967-yillarda Toshkentdagi Oʻzbekiston davlat jismoniy tarbiya institutida tahsil olgan,SKA (Toshkent) jamoasida oʻynagan, SSSR terma jamoasiga jalb qilingan, 1967-yilda Yevropa chempioni boʻlgan. TsSKA va SSSR terma jamoasi bosh murabbiyi Aleksandr Gomelskiy Jarmuhamedovni oʻz klubiga oʻtishga koʻndirgan. Rad etishni olgach, u sportchini 1968-yilda Mexiko shahrida boʻlib oʻtgan Olimpiadaga, keyin esa 1969-yilgi Jahon chempionatiga olib bormadi.
Aljan Jarmuhamedov ikki marta Olmaota burevestnikiga koʻchib oʻtmoqchi boʻlgan, ammo uni Toshkentga qaytarishgan. Ikki respublika oʻrtasidagi isteʼdodli basketbolchi uchun bahsni Moskva hal qildi. 1969-yil oktabr oyida Moskva SSKAning ikkinchi murabbiyi Astaxov, Jarmuxamedovning kvartirasiga harbiy xizmatchi va ikki askar keldi: „Tayyor boʻling, biz siz uchun keldik. Mana SSSR mudofaa vazirining oʻrinbosari marshal Sokolovskiy imzolagan xat“. 1969-yilning noyabrida, oʻgʻli tugʻilganda, Aljan Jarmuhamedov Moskvaning SSKA jamoasida oʻynay boshladi, u oʻzbekistonlik hisoblanardi. Ammo "Jismoniy madaniyat va sport" jurnalida, 1972-yil, 10-sonli Myunxen Olimpiadasi chempionlari rasmiy roʻyxatida 1972-yilda Aljan Jarmuhamedov qozoq deb koʻrsatilgan. Shunday qilib, Jarmuhamedov birinchi qozoq — Olimpiya chempioni.
1973-yil bahorida, SSSR terma jamoasi AQSh va Lotin Amerikasi boʻylab gastrol safaridan qaytayotganida, Sheremetyevo aeroporti bojxonasida u „SSSRga moddiy boyliklarni olib kirish qoidalarini buzganlikda“ aybdor deb topildi. A.Belov, M.Korkia va I.Dvorniy bilan birgalikda u „bir umrlik diskvalifikatsiya“ oldi va terma jamoadan chetlatildi. Shuningdek, u „SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi“ unvonidan ham mahrum qilingan. 2 yildan soʻng diskvalifikatsiya bekor qilindi va „ZMS SSSR“ sport unvoni faqat 1979-yilda, SSSR terma jamoasi tarkibida 1979-yilgi Yevropa chempionatida gʻalaba qozonganidan keyin qaytarildi.
Sport karerasini tugatgandan soʻng, Aljan Jarmuhamedov besh yil davomida Germaniyadagi Sovet qoʻshinlari guruhida murabbiy boʻlib ishladi, keyin u Olma-Ota SKAga oʻq otish boʻyicha sport klubiga murabbiy sifatida yuborildi (1987-yil).
2002-yilda professional sportni tark etgach, u Moskvada qoldi,Moskva gumanitar universitetining erkaklar va ayollar jamoalariga murabbiylik qildi. Oʻgʻli Vladislav bilan birgalikda u „Laurus“ bolalar va oʻsmirlar basketbol klubini yaratdi.
Ayni paytda u 2107-maktabda bolalarga taʼlim bermoqda.
Yutuqlari
Tan olish
Tashriflardan birida Olmaotada mashhur basketbolchi va murabbiy,Qozogʻiston sport va turizm akademiyasining (sobiq KazGIFC) faxriy professori unvoni bilan taqdirlangan..
Kino mujassamlash
1972-yilda Myunxenda boʻlib oʻtgan Olimpiada oʻyinlari finalida SSSR terma jamoasining AQSh jamoasi ustidan qozonilgan gʻalabasi haqidagi „Yuqoriga koʻtar“ (Rossiya, 2017-yil, rej. A.Megerdichev) filmida Jarmuhamedov rolini aktyor Aleksandr Ryapolov ijro etadi.. Film va oʻz vataniga premyera uchun kelgan basketbolchining oʻzi Qozogʻistonda iliq kutib olindi.
Oilasi
Manbalar
Havolalar
Adabiyotlar
uz.wikipedia.org