Akantit
Akantit (yunoncha akantus tikan) — Ag S foʻrmulali kumush sulfidli mineral. Monoklinli kristallar (a-Ag S), kulrang-qora, 176,3 °C dan past haroratlarda kumush (I) sulfidning barqaror shakli tashkil etadi va toʻgʻridan-toʻgʻri hosil boʻladi. Bu haroratdan yuqori barqaror shakl argentit kumush sulfidning kubik modifikatsiyasi (b-Ag S). Zichlik 7,2-7,4 g/sm (ideal a-Ag S kristali 7,317 g/sm zichlikka ega). Mineral tarkibidagi qimmatbaho metalning miqdori 87 % dan ortiq. Kumush rudasining muhim manbai boʻlib, original dizaynerlik zargarlik buyumlari, interyer buyumlari va kolleksiya materiali sifatida ham qoʻllaniladi.
Hosil boʻlishi
Mineral birinchi marta 1855-yilda Chexiya Respublikasining Jachymov (Yoaximstal) shahrida tasvirlangan. Akantit oʻrtacha past haroratli gidrotermal tomirlarda va supergen boyitilgan zonalarda keng tarqalgan kumush mineraldir. U mahalliy kumush, pirargirit , proustit , polibazit , stefanit , aguilarit , galena , xalkopirit , sfalerit , kaltsit va kvarts bilan bogʻlangan holda uchraydi. Konlarda akantitga mahalliy kumush, proustit, pirargirit va boshqa kumush sulfo tuzlari, serussit, xlorargirit birga keladi. Makroskopik jihatdan akantitni aniqlash qiyin. Oltingugurt ajralib chiqishi bilan nitrat kislotada eriydi, xlorid kislota qoʻshilganda ammiakda eriydigan pishloqli oq choʻkma AgCl hosil boʻladi. Yuqori haroratlarda akantit elektr tokining oʻtkazuvchisiga aylanadi.
Dorivor xususiyatlari
Akantit tanani umumiy mustahkamlashga qaratilgan shifobaxsh xususiyatlarga ega. Xususan mineral yalligʻlanishga qarshi taʼsirga ega boʻlib, u oshqozon-ichak trakti, nafas olish yoʻllari, boʻgʻimlar va mushaklarning kasalliklarini davolashda foydalanish imkonini beradi. Kumush sulfidning antiseptik xususiyatlari insoniyat tomonidan ming yildan ortiq vaqt davomida ishlatilgan.
Manbalar
Adabiyot
uz.wikipedia.org