Ahmad Posho shartnomasi

Ahmad Posho shartnomasi (forscha: عهدنامه احمد پاشا ‎ turkcha: Ahmet Paşa Antlaşması — Usmonlilar imperiyasi va Eron Safaviylari oʻrtasida 1732-yil 10-yanvarda imzolangan shartnoma.

Urush

1723-1730-yillarda Usmonlilar Tbilisidan tashqari Yerevan va Ganjani ham egallab, Janubiy Kavkazni nazorat qilib oldilar. Janub yoʻnalishida (Gʻarbiy Eron), Tabriz, Urmiya, Xurramobod, Kirmonshoh va Hamedon qoʻlga kiritildi. 1724-yilda ruslar va turklar oʻrtasida Konstantinopol shartnomasi imzolandi, unda yuqorida qayd etilgan Eron hududlarini ikki imperiya oʻrtasida boʻlish belgilandi. Ammo Tahmasp II hokimiyat tepasiga kelgach, Usmonli qoʻshinining hujumi toʻxtatildi. Urushdan charchagan tomonlar mojaroga barham berishga qaror qilishdi. Turk tomondan Ahmad posho va fors tomondan Mehmet Rizo Qulu tinchlik shartnomasini imzoladilar.

Tarixga nazar

Serava va Zuhob shartnomalari XVII asrda Safaviylar bilan Usmonlilar oʻrtasidagi adovatga chek qoʻydi. Biroq afgʻon Xotakilar sulolasi hukmronligining qisqa davrida Eronda tartibsizliklar boshlandi, bu esa frontlarda janglarga sabab boʻldi. Qarama-qarshilik ayniqsa Kavkazda shiddatli edi. Bu orada Pyotr I Shimoliy va Janubiy Kavkazdagi Eron hududlarini egallashga kirishdi. Keyinchalik uning bosib olishlari 1723-yildagi Peterburg tinchlik shartnomasi bilan taʼminlandi. Rossiyaning Kavkazda kuchayishidan xavotirlangan Usmonlilar ruslarning yurishini toʻxtatish uchun Tbilisini egallashga qaror qilishdi, ammo shaharni qoʻlga kiritish uzoq davom etgan Usmonli-Safaviy urushiga olib keldi.

Lavozim

Shartnoma shartlari quyidagicha edi:

Natijasi

Shartnomaning imzolanishi uzoq muddatli tinchlikdan koʻra koʻproq sulhni anglatardi, chunki na Sulton Mahmud I, na Fors qoʻshinlarining oʻsha paytdagi bosh qoʻmondoni Nodirshoh hududlarni yoʻqotish bilan kelisha olmadilar. Keyinchalik Nodirshoh davrida Afshoriy Eron boy berilgan hududlarni qaytarib olishga muvaffaq boʻldi.

Manbalar

Havolalar

uz.wikipedia.org