Adaviye Efendiyeva

Adaviye Efendiyeva (qrim tatarcha: Adaviye Efendiyeva, Адавие Эфендиева; 1879, Yevpatoriya – 1944, Samarqand yaqini, Oʻzbekiston) – ornek texnikasida ishlagan qrim-tatar rassom-ornamentalisti.

Hayoti

Adaviye Efendiyeva 1879-yilda Qrimning Yevpatoriya shahrida tugʻilgan. Yoshligidan buvisi unga kashtachilik va toʻquvchilik sanʼatini oʻrgatgan. U dastlab 12 yoshida kashta tikuvchi (kergef) dastgohida ishlashni oʻrgangan. 4 yildan soʻng otasi unga dastgoh (toʻquma tezyah) sotib oldi. Qizini oʻrgatish uchun toʻquvchini yolladi. 1928-yilda Yevpatoriya muzeyining milliy kashtachilik toʻgaragining rahbari boʻlib ishlagan. Toʻgarakda kashta tikish texnikasini oʻrgatish bilan shugʻullangan. 1930-yilda artel ishchisi, keyin „Eski oʻrnek“ („Qadimgi naqsh“) artelida kashtachilik boʻyicha instruktor boʻlgan. Adaviye Efendiyeva 1937-yilgacha 500 dan ortiq bezaklarni yaratdi. 1944-yilda Samarqand yaqinida deportatsiya paytida vafot etgan.

Ijodi

19351935-yildan boshlab u badiiy koʻrgazmalarda qatnashdi. Birinchi marta uning rasmlari Moskvadagi qrim-tatarlari va karaitlari xalq amaliy sanʼati ustalarining koʻrgazmasida, shuningdek, tasviriy sanʼat boʻyicha I Butunrossiya havaskorlar koʻrgazmasida namoyish etildi. Uning bezaklari bilan yaratilgan mahsulotlar Yevropa va AQShda namoyish etilgan. 200 dan ortiq ornamental kompozitsiyalar muallifi. Uning asarlaridan dasturxon, toʻy sochiqlari, naqshli belbogʻlar tasvirlanadi. Sanʼatshunos Ismet Zaatovning soʻzlariga koʻra, uning ishlari noyob kompozitsiyasi bilan ajralib turadi. Adaviye Efendiyevaning oʻzi oʻz kompozitsiyalari haqida shunday degan: „Mening bezaklarim – mening fikrim“ . Uning shogirdlari orasida Yevpatoriyadagi „Promshvey“ artelidagi kashtachilar Aliyeva, Bekirova va boshqalar bor. Adaviye Efendiyevaning eskizlari va rasmlari Taurida markaziy muzeyi (Simferopol) fondlarida saqlanadi.

Manbalar

Adabiyotlar

uz.wikipedia.org