Abu-Muso

Abu-Muso (Jazirat-Bu-Musa, pers forscha: بوموسی) — Fors koʻrfazining sharqiy qismidagi orol, trapetsiya shakliga ega, Hormuz boʻgʻozidagi arxipelagning oltita orollaridan biri. Maydoni 12 km².

Eronning maʼmuriy boʻlinishiga koʻra Markaziy[en] Abu-Muso[en] Hormozgan baxshi tarkibiga kiradi. Orolning egalik huquqi uni Sharja amirligining bir qismi deb hisoblaydigan Birlashgan Arab Amirliklari tomonidan bahsli. Eron qadimdan orolni oʻz davlatining bir qismi deb hisoblab kelgan.

2012-yil holatiga koʻra, orol aholisi 1953-kishini tashkil qiladi.

Orolda aeroport[en] va Shahriston Abumusning maʼmuriy markazi Abu-Muso[en] shahri mavjud.

Geologik tadqiqotlar Abu Muso oroli hududida katta neft zaxiralari mavjudligini aniqladi. Orolda Eron dengizda qutqaruv markazi binolari va kemalarni roʻyxatga olish binosi qurilgan. Abu Muso orolining suvlarida Eron dengiz flotining manevrlari muntazam ravishda oʻtkaziladi.

Nomi

Orol aholisi uni „Gap-sabzu“ deb ataydi, bu forscha „Buyuk yashil maysazor“ degan maʼnoni anglatadi. Qadimgi xaritalarda orol quyidagicha belgilangan:

Orol „Bum Musa“ („Bum Musa“) deb ham ataladi, bu forschada „Muso yurti“ degan maʼnoni anglatadi.

Geografiya

Orol Bandar- Lenge portidan (Shahriston Bandar — Lenge maʼmuriy markazi) 75 km va Hormuz boʻgʻozidan (Шейх-Масъуд[ceb], Ummon) 123,3 km uzoqlikda joylashgan. Abu Muso — Fors koʻrfazining Eron qirgʻoqlaridan eng uzoqda joylashgan orol. Eng baland joyi Halva togʻi boʻlib, balandligi 110 m

Shimoldan janubga uzunligi 4,85 km, gʻarbdan sharqqa 4,53 km.

Iqlim

Issiq va nam. Mahalliy aholining asosiy mashgʻuloti baliqchilikdir.

Kuch

Eronning orol hududini boshqarishi BAA tomonidan bahsli. Abu Musoning egaligi haqidagi bahs 1974-yildan beri davom etib keladi. Orol 20 asr boshidan Eron nazorati ostida. 1906-yilda oroldagi temir oksidi koni Germaniyaning Winkhaus kompaniyasiga berilgan. 1907-yilda Britaniya imperiyasining talabi bilan orol Eronga qaytarildi, natijada xalqaro voqea qoʻzgʻatildi. 1908-yildan beri Britaniya nazorati ostida.

1960-yilda u orol ustidan nazoratni oʻzi bosib olgan Sharja (hozirgi BAAning bir qismi) amirligiga topshirdi. 1968-yilda u Abu Musoning Eronga qaytishini eʼlon qildi. 1971-yil 30-noyabrda Eron va Sharja oʻzaro anglashuv shartnomasini imzoladilar. Kelishuvga koʻra, Sharja orolda politsiya uchastkasini, Eron esa qoʻshinlarini saqlashi mumkin edi. Ikki tomon ham orolda foydali qazilmalarni qazib olishlari mumkin edi.

Bir kun avval Buyuk Britaniya rasman orolni tark etdi. Eron oʻz qoʻshinlarini u erda joylashtirdi va buni Sharja shayxining ukasi Shayx Sagar tasdiqladi.

1971-yilda BAA orolni boshqarish toʻgʻrisida BMTga talab qoʻydi, ammo BMT Xavfsizlik Kengashi tomonidan rad etildi.

1992-yil avgust oyida Eron orolni bosib oldi va uning aholisini materikga quvib chiqardi.

2012-yilda Eron prezidenti Mahmud Ahmadinajodning orolga kelishi BAA elchisi Seyf Al-Zaabining chaqirib olinishiga sabab boʻldi.

Manbalar

Havolalar

uz.wikipedia.org