Abelizavridlar
Abelisauridae (talaffuzi: Abelizavrid) — seratozavrlar guruhidan teropodli dinozavrlar turi (oilasi). Abelisauridaelar Gondvananing qadimgi janubiy superkontinentida boʻr davrida rivojlangan. Ular teropodlar orasida eng xilma-xil va geografik jihatdan keng tarqalgan turdir.
Ularning qoldiqlari Afrika, Janubiy Amerika, Hindiston, Madagaskar va ehtimol Avstraliyada topilgan. Portugaliyaning yura davridan va Fransiyaning boʻr davridan toshga aylangan tishlari ham qayd etilgan. Ilk Abelisauridae oʻrta yura davri boshida paydo boʻlib, kamida ikki avlodi (Marokash Chenanisaurusi va Madagaskar Majungasaurusi) mezozoy erasi oxirigacha omon qolgan va 66 million yil oldin qirilib ketgan.
Ular juda kalta bilaklari, kichik bosh suyagi boshqa turlardan ajralib turadi. Janubiy Amerika turlari quyruq umurtqalarining koʻzga koʻringan koʻndalangligi bilan farq qiladi. Abelisauridaelar mukammal oʻrganilishidan oldin, ularning qoldiqlari baʼzan Janubiy Amerika tiranozavrlari sifatida notoʻgʻri talqin qilingan.
Tavsifi
Abelisauridae lar oʻrta va yirik teropodlar guruhiga mansub. Tadqiqot qilingan koʻpchilik Abelisauridaelarning tumshugʻidan dum uchigacha boʻlgan uzunligi 5 metrdan 9 metrgacha boʻlgan va Afrikaning Keniyadagi Turkana shimoli-gʻarbiy qismidan ntopilgan yangi va hali nomlanmagan namunaning uzunligi 11-12 mga yetgan. Ularning eng kichigi 3,5 m ligi aniqlangan. Aksariyat teropodlar singari, Abelisauridaelar ham yirtqich, ikki oyoqli dinozavrlar boʻlgan. Karnotavr kabi koʻplab Abelisauridaelarning old oyoqlari koʻzga tashlanmaydi va koʻzlari ustidan suyaklar boʻrtib chiqqan.
Paleobiologiya
Abelisauridae turiga mansub Majungasaurusning tadqiqotlari shuni koʻrsatadiki, u boshqa teropodlarga qaraganda ancha sekin oʻsadigan dinozavr boʻlib, balogʻatga yetishi uchun taxminan 20 yil kerak boʻladi. Boshqa Abelisauridae lar ustidan olib borilgan shunga oʻxshash tadqiqotlar bunday xususiyat butun turning umumiy xususiyati boʻlishi mumkinligini aniqladi .
Tasniflash
Nom Abelisauridae qoldiqlarini topgan Roberto Abelning familiyasidan olingan va yunonchadan olingan σαυρος (sauros), „kaltakesak“ degan maʼnoni anglatadi. Juda keng tarqalgan -idae qoʻshimchasi odatda zoologik oilalarga nisbatan qoʻllaniladi va bu koʻplikni bildiruvchi yunoncha -diai (-idai) qoʻshimchasidan olingan.
Abelisauridae — Carl Linnaeus taksonomiyasiga kiritilgan oila boʻlib, Abelisauroidea superoilasiga kiritilgan, Ceratosaurus infraorderiga tegishli boʻlib, Noasauridae oilasini ham oʻz ichiga oladi. Filogenetik taksonomiyada bir nechta taʼriflar mavjud. Abelisauridae dastlab Abelisaurus, Carnotaurus avlodlarini oʻz ichiga olgan guruhga asoslangan takson sifatida belgilangan edi.
Keyinchalik Abelisauridae Noasaurusga qaraganda Abelisaurus (yoki toʻliqroq karnotavr) bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan takson sifatida qayta taʼriflangan.
Filogeniya
Quyida Thierry Tortos va uning hamkasblari tomonidan taqdim etilgan kladogramma (2014)
Ilokelesia dastlab abelizavridlar bilan bog'liq takson sifatida tasvirlangan
Manbalar
uz.wikipedia.org