Abdula’la al-Musaviy as-Sabzavoriy
Oyatulloh Sayyid Abdulaʼla al-Musaviy as-Sabzavoriy (arabcha: عبد الأعلى الموسوي السبزواري) (1990-yil 21-dekabr — 1993-yil 16-avgust) — Eron — Iroq shia diniy ulamosi. U eng nufuzli buyuk diniy ulamolardan biri va Abu al-Qosim al-Hofiyning zamondoshi hisoblanadi.
1992-yilda al-Hofiyning vafotidan keyin u qisqa muddat Najaf seminariyasiga rahbarlik qildi. 1993-yilda as-Sabzavoriy vafotidan keyin seminariyaga rahbarlik qilish uchun Ali as-Sistoniy va boshqa bir qancha oliy huquqshunoslar oʻrtasida raqobat boʻldi. Bathistlar rejimi qulagandan soʻng, as-Sistoniy marjaʼiya ustidan eksklyuziv nazoratni oʻz qoʻliga oldi.
U Qur’on tafsirida yangilovchi deb ham ataladi va buning sababi uning mashhur „Mavohib ar-Rahmon“ kitobida koʻrinadi.
Nasabi
As-Sabzavoriy Sabzavor shahrida katta olim Sayyid Ali Ridha al-Sabzavoriy oilasida tugʻilgan. Uning otasi tomonidan etnik arab kelib chiqishi bor. As-Sabzavoriyning buyuk ajdodi Ibrohim al-Mujab, yettinchi shia imomi Muso al-Kozimning nabirasi edi. Uning toʻliq nasl-nasabi quyidagicha:
Abdul Aʼlo bin 'Ali Rizo bin 'Obid Ali bin ' Abd al-Gʻani bin Muhammad bin Husayn bin Muhammad bin ' Ali bin Mas’ud bin Ibrohim bin Hamasan bin Sharafad — Din bin Murtazhabi bin Muhammad bin Muhammad bin Muhammad bin Muhammad bin Zamad bin. al-Din ibn Ahmad bin Muhammad bin Abu al-Fatth al-Axros bin Abu Muhammad bin Ibrohim bin Abu al — Fityon bin Abdulloh bin al-Hasan Baraka bin Ahmad Abu al-Tayyib bin Muhammad bin Muxammad bin Muxamib al-Muhammad al-Muhammad bin. al-Obid ibn Muso al-Kotim ibn Jaʼfar as- Sodiq ibn Muhammad al-Boqir ibn Ali as-Sajjod ibn Husayn ash-Shahid ibn Ali Ibna Abu Tolib.
Diniy taʼlimi
1914—1923-yillar: Sabzavorda
Al-Sabzavoriy oʻzining tugʻilgan joyida juda yoshligidan islomshunoslik va arab tili boʻyicha boshlangʻich taʼlimni boshlagan. U otasi va uning ikkinchi amakivachchasi (al-Burhon nomi bilan ham tanilgan) Sayid Abdulloh Sabzavoriy qoʻl ostida fiqh va ilohiyot asoslarini oʻrgangan.
1924-1932: Mashhadda
1924-yilda Mashhadga borib, Shayx Hasanali al-Isfahoniy, Mirzo Adib Nishoburiy, Mirzo Asqar Shahidiy, Sayyid Muhammad al-Lavosoniy al-Assor va Shayx Ali Akbar an-Nahavandiy kabi oliy ulamolardan tahsil oldi. Jami sakkiz yil Mashhadda yashab ilm oʻrgangan.
1932-1946: Najafda
As-Sabzavoriy 1932-yilda fiqh, fiqh asoslari, falsafa, tafsir va boshqa islom ilmlari boʻyicha ilgʻor taʼlimni tamomlash uchun Najafga borishga qaror qiladi. Biroq, u Mashhaddan uzoq masofani piyoda yurishga qaror qildi va bu undan taxminan bir oydan koʻproq vaqtni oldi. Najafda shayx Muhammad Husayn an-Naʼiyniy, Shiyx Dhiya al-Dina al-Iroqiy, Shayx Muhammad Husayn al-Gʻaroviy al-Isfahoniy, Sayyid Abu al-Hasan al-Isfahoniy kabi buyuk diniy ulamolarning darslarida qatnashgan.
U vafot etishidan bir yil avval shayx Muhammad-Javod al-Balagiy bilan uchrashishga muvaffaq boʻlgan va uning Qur’on tafsiriga bagʻishlangan darslarida qatnashgan. Bu unga tafsir, munozara va ilohiyotga oid bilimlarini yana-da mustahkamlashiga yordam berdi. U, shuningdek, bu shaharda Sayyid Husayn Badkubeyi va Sayyid Ali al- Qoziydan falsafa va irfan ilmini oʻrgangan.
U 36 yoshida atoqli ulamolar, Shayx Abdulloh al-Mamaqoniy, Shayx Abbos al-Qumiy va boshqa bir qancha ustozlari qoʻlida tahsil olib ijtihod darajasiga erishgan. 1946-yilga kelib u yuqori darajadagi fiqh va islomiy huquqshunoslik tamoyillaridan dars bergan.
Siyosiy pozitsiyasi
Al-Sabzivariy Iroq xalqining ashaddiy tarafdori boʻlgan va Qurʼoni Karim oyati bilan boshlangan (Albatta, Alloh ularga gʻalaba berishga qodirdir" [ 22:39 ])1991-yildagi qoʻzgʻolonni qoʻllab-quvvatlab fatvo bergan yagona marja (shialikdagi ilmiy ulamo) edi, chunki ular zulm qarshi koʻtarilgan edi.
U Bathist rejimiga qarshi chiqdi va deyarli murosaga kelmadi. Uning uyi ushbu rejim tomonidan bir necha bor qamal qilingan, keyinroq unga bir qancha cheklovlar ham qoʻygan.
Shaxsiy hayoti
Al-Sazbavoriy oyatulloh Muhammad-Javod al-Modarresining qiziga uylangan va uchta oʻgʻil (Muhammad, Ali va Husayn) va bir qizi bor edi.
Vafoti
As-Sabzavoriy 1993-yil 16-avgust, dushanba kuni kechki payt Najafda vafot etdi. Londonlik tadqiqotchi, doktor Sohib al-Hakimning soʻzlariga koʻra, as-Sabzivariy Bathistlar rejimi qoʻlidan zaharlanib oʻldirilgan.
Bathistlar cheklovlari tufayli as-Sabzavoriyning dafn marosimida faqat uning oilasi qatnashgan va u Najafdagi al- Huvaysh mahallasidagi, bugungi kunda as-Sabzavoriy masjidi nomi bilan mashhur boʻlgan oʻzi dars bergan masjidga dafn etilgan.
Asarlari
As-Sabzavoriy turli mavzularda, asosan, islom fiqhi va falsafasi haqida yozgan. Uning asarlariga quyidagilar kiradi:
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org